الهه پنجه باشی - استادیار گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران ، ایران، نویسنده مسئول
بهناز خامه چیان - کارشناسی ارشد نقاشی ، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران ، ایران

معماری و تزیینات بنا از جمله هنرهای مهم در دوره قاجار بوده است. هنرمندان و معماران آثار بسیار نفیسی را در این دوره بر جای گذاشته‌اند که همه به دستور و سفارش صاحبانِ هنردوستِ بنا، به اجرا درآمده است. خانه «بروجردی‌ها» - که یکی از بناهای مهم این دوره می‌باشد- در خیابان علوی کاشان، واقع و دارای تزیینات و دیوارنگاره‌های بسیار چشم‌گیری است که در تالار شاه‌نشین آن به اوج خود می‌رسد. این خانه، مجموعه‌ای از نقاشی‌ها و عناصر تصویری است که از نظر تنوع رنگ، فرم و مفهوم در این دوره شاخص است. در این پژوهش نقش و علت اجرای دیوارنگاری و نقاشی‌های موجود در بنا، به ویژه، تالار شاه نشین، به طور جامع مطالعه شده است، چیزی که در پژوهش‌های دیگر، به صورت پراکنده به آن پرداخته شده است. پرسش‌های اصلی این پژوهش عبارتند از: 1) تصویر در دیوارنگاره‌های خانه بروجردی‌های کاشان روایت‌کننده چیست؟ 2) ارتباط این تصاویر با اسطوره‌ها و افسانه‌های ایرانی چگونه است؟ روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و با استفاده از مطالب کتابخانه‌ای و اسنادی جمع‌آوری شده است. با بررسی و تحلیل نقاشی‌ها و دسته‌بندی نقوش اجرا شده در آن‌ها، این نتیجه گرفته می‌شود: نقاشی‌های تالار شاه‌نشین، علاوه بر نقش کارکردی و تزیینی، القاکننده‌ پیام‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نیز است و نقوش انسانی، حیوانی، گیاهی، معماری و اشیا در این شاه نشین، الهام گرفته از اسطوره‌ها و افسانه‌های ایرانی است.    

واژه‌های کلیدی: هنر دوره قاجار, خانه‎های قاجاری, خانه بروجردی‎ها, دیوارنگاره