سیر تطور کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها و مقایسه آن با ساختار پارلمان های دنیا

از ابتدای تاسیس پارلمان در کشور، در ساختار داخلی مجلس، به تناسب وجود وزارتخانه ای به نام وزارت کشور در ساختار دولت، کمیسیونی دائمی مسئول رسیدگی به امور مربوط به سیاست داخلی بوده و با عنوان «انجمن تحقیق داخله»، «کمیسیون داخله» دوره مشروطه) «کمیسیون کشور» (دوره پهلوی) و «کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور» و «کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها» (دوره جمهوری اسلامی) فعالیت داشته است. در حال حاضر، موضوع امنیت ملی که از مصادیق سیاست داخلی است، در صلاحیت کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی است، نه کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها. ساختار کمیسیونی اکثر پارلمان های دنیا متفاوت از ساختار مجلس شورای اسلامی است و با بررسی این ساختار، نوعا مشابه یا معادلی برای کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها و یا حتی موضوع سیاست داخلی وجود ندارد و در این گزارش بهسختی و با بررسی ساختار پارلمانی بسیاری از کشورها، مشابه ترین کشورها از این حیث انتخاب و بررسی شده اند. پارلمان کشورهای اسپانیا و ترکیه از لحاظ انتخاب نام کمیسیون و حدود وظایف و اختیارات آن، بیشترین شباهت را با مجلس شورای اسلامی دارند. پارلمان کشورهای آلمان و ژاپن علاوهبر عنوان کمیسیون امور داخلی، پسوندی نیز بر آن اضافه کرده و حدود اختیارات این کمیسیون را افزایش دادهاند. پارلمان کره جنوبی و مجلس نمایندگان ایالات متحده به رغم اینکه نام و عنوان متفاوتی برای این کمیسیون انتخاب کرده اند، اما از لحاظ وظایف و اختیارات شباهت فراوانی به کمیسیون مورد نظر ما دارند، جز اینکه موضوع امنیت ملی نیز در صلاحیت این کمیسیون ها قرار دارد. کشور هندوستان نیز به آن جهت انتخاب شده است که در ساختار پارلمانی خود فاقد کمیسیونی نظیر کمیسیون مورد نظر ماست. مجلس عوام انگلستان عنوان کمیسیون کشور را انتخاب کرده است، البته با این تفاوت که این کمیسیون بیشتر به انجمن تحقیق شبیه است و صلاحیت دخالت در امور تقنینی را ندارد و وظایف صرفا نظارتی برعهده دارد. دو کشور فرانسه و ایتالیا نیز به رغم ذکر عنوان امور داخلی در یکی از کمیسیون های دائمی پارلمان، مسائل دیگری نیز در صلاحیت این کمیسیون تعریف کرده اند که هم نام و هم حیطه وظایف و اختیارات آن را چنان وسیع کرده که قابل مقایسه با کمیسیون مورد نظر ما نیستند.
با بررسی سیر تطور تاریخی این کمیسیون و همچنین بررسی تطبیقی آن در سایر پارلمان ها، سه گزینه بهترتیب اولویت برای نامگذاری این کمیسیون مطرح شد: «کمیسیون امور داخلی» و «کمیسیون کشور» (تاحدودی به تاسی از نام و عنوان وزارت کشور که در برخی مواقع و در برخی کشورها به وزارت امور داخلی معروف است) و کمیسیون سیاست داخلی» (به لحاظ انطباق نسبی با صلاحیت و اختیارات  وزارت کشور)، و از بین سه گزینه، با ارائه استدلال مختصر، «کمیسیون امور داخلی» به عنوان گزینه مناسب معرفی شد.
به نظر می رسد، اختلاف ها و بحث ها در زمینه تشخیص حدود وظایف و اختیارات کمیسیون ها بیشتر با نحوه ساختاربندی کمیسیونی مجلس شورای اسلامی ارتباط دارد. مسائل اجتماعی هماکنون ابعاد پیچیده ای به خود گرفته و ممکن است مسئله ای خاص در عین اینکه به کمیسیون خاص مربوط است، دلایل موجهی وجود داشته باشد که در حدود اختیارات و وظایف کمیسیونی دیگر قرار گیرد. خط کشی دقیق بین مسائل اجتماعی و تعریف دقیق حدود وظایف و اختیارات کمیسیون ها و رعایت این حدود در هنگام ارجاع طرح ها و لوایح ممکن نیست و به منظور مرتفع ساختن این اختلاف ها، باید ساختار کمیسیونی مجلس شورای اسلامی تغییر یابد. پیشنهاد این است که همانند کشورهایی که تجربه طولانی در تاسیس و مدیریت پارلمان دارند، تا حد ممکن از ساختاربندی خشک و انعطاف ناپذیر خودداری شود. تاسیس کمیسیون های ویژه و تخصصی و البته موقتی برای طرح ها و لوایح مهم و اساسی، فارغ از ارتباط موضوعی این طرح ها و لوایح با ساختار کمیسیونی مجلس، طریق مناسبی برای کار پارلمانی است. پیشنهاد این است که موضوع امنیت ملی از دامنه کمیسیون سیاست خارجی منتزع و همانند سایر مسائل و موضوعها به مناسبت ارتباط با وظایف و اختیارات وزارت کشور، در صلاحیت کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها قرار گیرد. مخلص کلام: تاسیس «کمیسیون امور داخلی» به جای «کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها» برای خطاب قرار دادن همه وظایف و اختیاراتی که در دسته بندی  وزارتخانه ای برعهده وزارت کشور قرار دارد، ازجمله امر امنیت ملی.