پریسا جعفریان اصل - دانشجوی دکتری، گروه شیمی مواد غذایی، موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی، مشهد، ایران
راضیه نیازمند - دانشیار، گروه شیمی مواد غذایی، موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی، مشهد، ایران
سید طفیل حسین شرازی - استاد، مرکز ملی تجزیه و آنالیز شیمی، دانشگاه سند، جامشور، پاکستان

تقطیرات بوگیری روغن کلزا یکی از محصولات فرعی و ضایعات کارخانجات فراوری روغنهای گیاهی میباشد که حاوی ترکیبات مغذی باارزش و زیستفعال مانند فیتواسترولها، توکوفرولها و اسکالن میباشد. در مطالعه حاضر برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مانند رنگ (۱ اینچ سلول، واحد ۵R + Y)، مقدار اسید چرب آزاد (به عنوان درصد اولئیک)، عدد صابونی (میلیگرم KOH / g)، روغن خنثی (درصد)، مواد صابونی ناشونده (درصد)، توکوفرولهای کل (میلیگرم درصد)، فیتواسترولهای کل (درصد) تعیین گردید. از تکنیک فراصوت جهت جزبهجز کردن و جداسازی تقطیرات بوگیری کلزا به بخش متانولی صابونی ناشونده کمتر قطبی و بخش هگزانی که بهطور عمده حاوی لیپیدها بود، استفاده شد. ترکیب چربیهای طبیعی موجود در عصاره متانولیک تقطیر بیبوکننده کلزا توسط HPLC و ترکیب اسیدهای چرب توسط طیفسنجی جرمی کروماتوگرافی گازی (GC-MS) موردبررسی قرار گرفت. اسکوآلن انحراف استاندارد نسبی بالاتری داشت (۳ درصد). درحالیکه توکوفرولها و استرولها انحراف استاندارد نسبی پایینتری بهترتیب بین ۰/۳۶-۰/۱۱ و ۰/۲۸-۰/۰۴ درصد نشان دادند. بر اساس نتایج بهدستآمده فراوانترین ترکیبات در تقطیرات روغن سویا فیتواسترولها بودند (۲۲/۱۴-۱۵/۵ درصد). این در حالی ست که غلظت اسکوآلن و توکوفرول بهترتیب ۲/۰۵-۱/۹ درصد بود. همچنین تریگلیسیریدها اصلیترین گلیسریدهای تقطیرات بودند (۱/۴ درصد). نتایج این پژوهش نشان داد که بخش حاوی لیپیدهای قطبی با فعالیت زیستی، با استفاده از حلال متانول تحت یک روش غیرمخرب (بدون استفاده از فرایند صابونیشدن) بهطور موثری قابلیت جداسازی و استخراج دارد.

استرول, تقطیرات بوگیری روغن کانولا, توکوفرول, کروماتوگرافی گازی