محمود خلیلیان شلمزاری - دانشیار گروه روانشناسی، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران

هویت‌یابی فرایندی است که علاوه بر ویژگی‌های شخصیتی افراد، ساختارهای بیرونی متعددی مانند خانواده در شکل‌گیری آن نقش موثری دارند. هدف این پژوهش بررسی اختلافات میان تک‌فرزندان و گروه‌های دارای همشیر (دارای خواهر، دارای برادر و دارای خواهر و برادر) در چهار پایگاه هویت (تحقق‌یافته، مهلت‌خواه، زودهنگام و سردرگم) است. روش تحقیق پس‌رویدادی (علی- مقایسه‌ای) و از آزمون F تحلیل واریانس چند متغیری استفاده ‌شد. جامعه آماری دانش‌آموزان پسر و دختر مقطع متوسطه دوم در سال تحصیلی 1397-1396 شهر قم و با نمونه گیری طبقه‌ای- خوشه‌ای چند مرحله‌ای 448 نفر انتخاب شد. همچنین داده‌ها با مقیاس گسترش‌یافته سنجش عینی پایگاه هویت من (EOM-EIS) گردآوری شد. یافته‌ها نشان داد میانگین نمرات هویت تحقق‌یافته گروه تک‌فرزندان در مقایسه با هر یک از گروه‌های دارای همشیر بطور معنادار بالاتر است. از سوی دیگر میانگین نمرات نوجوانان دارای خواهر در هویت سردرگم، نوجوانان دارای برادر در هویت زودهنگام و نوجوانان دارای خواهر و برادر هم در هویت سردرگم و هم هویت زودهنگام از نوجوانان تک‌فرزند بطور معنادار بالاتر است. نتیجه‌گیری: بین دو گروه (تک‌فرزندان و نوجوانان دارای همشیر) از نظر ترکیب متغیر هویت تفاوت معنادار وجود دارد. همچنین نیاز بیشتر نوجوانان تک‌فرزند به اعتبار اجتماعی و رویارو شدن آنها با انتظارات والدینی، عاملی جهت انتقال زودتر از دوره کودکی به دوره نوجوانی است.

تک‌فرزندی, هویت‌یابی, نوجوانی, پایگاه هویت, خواهر و برادری