ناصر آقابابائی - پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی سمت
امیر رضا طلائی پاشیری - دانشگاه ویندزور
کاترین تی کوانتس - دانشگاه ویندزور

شخصیت از متغیرهای تعیین‌کننده در قضاوت، هیجان، و رفتار اخلاقی است. فارغ از اینکه کدام سازة شخصیتی بر چه متغیر اخلاقی تأثیر دارد، پرسش مهم آن است که این روابط در گسترة فرهنگ‌ها چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارند. پژوهش حاضر به بررسی روابط میان بنیان‌های اخلاقی، اخلاق کاری، عامل‌های معمول شخصیت، رگه‌های تاریک شخصیت، بدبینیِ اجتماعی، و بی‌هنجاری در دو نمونة ایرانی و کانادایی می‌پردازد. با اینکه هم‌بسته‌های شخصیتیِ بنیان‌های اخلاقی در دو بافت متفاوت بودند، در هر دو بافت، شخصیت بهتر از بنیان‌های اخلاقی توانست اخلاق کاری را پیش‌بینی کند. یافته‌ها در بافت ایرانی نشان داد که اخلاق کاری با نمره‌‌های پایین در بی‌هنجاری و ماکیاول‌گرایی و با نمره‌های بالا در صداقت ـ فروتنی هم‌بسته بود. همچنین، اخلاق کاری در بافت کانادایی با نمره‌‌های پایین در جامعه‌ستیزی و با نمره‌های بالا در صداقت ـ فروتنی، برون‌گرایی و وظیفه‌شناسی هم‌بسته بود. کنترل کردن تجربة کاری، تغییری در این روابط ایجاد نکرد. یافته‌های پژوهش حاکی از این بود که رابطة اخلاق کاری با شخصیت فرهنگ بسته است. در جوامع جمع‌گراتری مانند ایران تصمیم‌ها و رفتارهای اخلاقی بیشتر متأثر از عامل‌های شخصیتیِ مرتبط با نوع‌دوستیِ متقابل و ارزش‌های جمع‌گرایانه‌ای چون رعایت انصاف در تعامل با دیگران‌اند. حال آنکه تصمیم‌ها و رفتارهای اخلاقی در جوامع فردگراتری چون امریکای شمالی علاوه بر نوع‌دوستی متقابل، متأثر از عامل‌های شخصیتیِ مرتبط با تلاش‌های تکلیف ـ محور و ارزش‌های فردگرایانه‌ای چون نظم، سازمان‌یافتگی، کمال‌گرایی، و پشتکار هستند. این پژوهش، با برجسته کردن نقش فرهنگ در روابط میان متغیرها، توجه به تعامل فرهنگ و اخلاق را برای داشتن تصویری درست‌تر از بُعد اخلاقیِ تجربة بشری لازم می‌شمارد.

اخلاق, اخلاق کاری, شخصیت, فرهنگ