خدابخش احمدی - ( استاد مشاوره مرکز تحقیقات علوم ر فتاری دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (ع ج)
عاطفه دارابی - کارشناس ارشد مشاوره، گروه مشاوره دانشگاه علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد، تهران، ایران

هر فردی در زندگی فقدان عزیز و سوگ را تجربه می­کند. از آنجا که طی نشدن دوران سوگواری به­طور طبیعی باعث کاهش عملکرد فـردی و اجتمـاعی افراد می­شود، تلاش­های زیادی برای شناخت فنون و مهارت­هـای گذر از سوگ صورت گرفته است. در این بین، مذهب و معنویت نقـش درمـانگرانـه و پیشگیرانۀ بسیاری دارد. هدف از این پژوهش شناخت تأثیر معنویت (روش صبر) بر کاهشِ آثار سوگ و رشدِ پس از ضربه در خانواده­های مصیبت­ دیده است. در این تحقیق از مطالعۀ نیمه­آزمایشی (پیش­آزمون و پس­آزمون با گروه کنترل) استفاده شد. آزمودنی­ها 20 نفر  بودند که از بین خانواده­های سوگوارِ تحت پوششِ کمیتۀ امداد امام خمینی(ره) استان تهران انتخاب شدند و به­طور تصادفی در دو گروه آزمایشی و کنترل قرار گرفتند. برای گروه آزمایش جلسات آموزشیِ صبر برگرفته از معنویت­درمانی در 8 جلسۀ 1ساعته، به­صورت یک روز در هفته برگزار شد. ابزار مورد استفاده برای جمع­آوری اطلاعات سیاهۀ آثارِ سوگِ هوگان و پرسشنامۀ رشد پس از ضربه بود. نتایج نشان داد گروه آزمایشی که در جلسات آموزشی صبر شرکت داشتند در مقایسه با گروه کنترل به میزان معنی­داری کاهشِ آثار سوگ را نشان دادند. همچنین، آموزش روش صبر بر تمامی زیرمقیاس­های آثار سوگ شامل رشد شخصی، ناامیدی، خشم و سرزنش، وحشت­زدگی، درهم­ریختگی و کناره­گیری مؤثر است.همچنین، کسانی که در گروه آزمایشی شرکت داشتند نسبت به گروه کنترل رشدِ پس از ضربه را نشان دادند. بنابراین، آموزش صبر بر تمامی زیرمقیاس­های رشدِ پس از ضربه شامل شیوه­های جدید، ارتباط با دیگران، قدرت شخصی، ارزش زندگی و تغییر معنوی مؤثر است. با توجه به اینکه روش صبر می­تواند تأثیر مثبت و سازنده­ای بر کاهش آثار سوگ و رشد پس از ضربه بگذارد و با توجه به اینکه این روش مبتنی بر الگوی اسلامی ـ ایرانی است، لذا توسعۀ آن در بین مشاوران و به­کارگیری آن برای افراد سوگوار پیشنهاد می­شود.

صبر, معنویت درمانی, سوگ, و رشد پس از ضربه