بشری عبدخدایی - دانشجوی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد
محمدتقی فخلعی - استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد
محمدتقی قبولی - دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد

هدف اصلی پژوهش حاضر، تبیین رویکرد‌ها در شناسایی و علاج تزاحم مسائل فقه سیاسی است. در این پژوهش با شیوه‌ی توصیفی- تحلیلی مصادیقی از مسائل فقه سیاسی، مانند: بیع سلاح به دشمنان دین، حفظ کتب ضاله و ولایت‌پذیری سلطان جائر مورد بررسی قرار گرفته‌اند. نتایج حاکی از آن است که می‌توان ضوابطی را در رویکرد عملی فقها پیدا کرد که از جمله‌ی آن‌ها بهره‌گیری از حکم عقل و مقاصد شریعت برای وصول به معیار اهم در عرصه‌های تزاحم و توجه به ویژگی‌های حکم در شناخت تزاحم است. شناسایی عرصه‌های تزاحم در گرو: "تحلیل مصلحت‌محور مسائل سیاسی"، "تحلیل ادله‌ی مسائل فقه سیاسی در پرتوی مقاصد شریعت"، "تفکیک عناوین ثانوی از احکام اولی" و "لزوم عمومیت ادله‌ی حکم در وقوع تزاحم" است. مصادیق تحلیل مقاصدمحورانه‌ی نصوص در جهت شناسایی معیار اهم از مهم، و بهره‌گیری از حکم عقل در جهت تحقق به معیار اهم نیز به‌عنوان رویکرد عملی فقها در برخورد با ضوابط علاج تزاحم در این پژوهش مورد توجه واقع شده است.

فقه سیاسی, فقه حکومتی, تزاحم, مصلحت