منصور میر احمدی - استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی
محمدهادی احمدی - دانشجوی دکتری انقلاب اسلامی دانشگاه معارف اسلامی قم

در ترکیه دو گفتمان کلان اسلام‌گرایی از هم قابل تمیز هستند. از یک سو گفتمان اسلام سیاسی است که به تأسیس دولت معتقد است و دیگری اسلام اجتماعی که به‏شدت مخالف پروژه سیاسی اسلام است و در مقابل اسلام سیاسی قرار می‌گیرد. بدیع‏الزمان سعید نورسی، روحانی برجسته و کردتبار ترکیه، با ساختارشکنی در سنت اسلام سنی ـ صوفی، پایه‌گذار اندیشه‌هایی گردید که در نتیجه آن، «جنبش اسلام اجتماعی» پس از مرگ وی در ترکیه شکل گرفت. اندیشه‌های نورسی با تحولی که در دوره‌های مختلف تجربه می‌کند، در نهایت موفق به بازتعریف مفهوم «انسان اسلامی» در گفتمان «صیانت» شده، الگوی جدیدی از رابطه اسلام و مدرنیته ارائه می‌دهد. پس از وی جنبش نورجو تقسیم‌بندی‌های متعددی بر اساس تفاسیر متفاوت از آثار نورسی پیدا می‌کند که مهم‌ترین آنها جنبش فتح‏الله گولن است. گولن را پایه‌گذار جنبش ایمان‌محور می‌دانند؛ چراکه با الهام از اندیشه‌های نورسی، تحولی معنایی و فکری را در این نظام فکری ایجاد کرده است. وی از طریق شبکه‌های آموزشی، اقتصادی و رسانه‌ای در سطح بسیار گسترده‌ای در جامعه ترکیه هوادار پیدا کرده و بر سپهر عمومی آن کشور بسیار اثرگذار بوده است. امروزه گولن در سطح بین‏الملل نیز بسیار شناخته‌شده و اثرگذار است. اندیشه‌های گولن نتایج سیاسی متفاوتی از اندیشه‌های نورسی پیدا می‌کند که مهم‌ترین آن، پذیرش دموکراسی لیبرال‏سکولار است.

سعید نورسی, حکومت‌داری, اسلام اجتماعی, انسان اسلامی, فتح‏الله گولن