نقشه‌سازی مشارکتی پهنه استفاده مردمی دهستان دنا در مجاورت منطقه حفاظت‌شده دنا

  برنامه­ریزی حفاظت نیازمند شناسایی ادراک جوامع محلّی دربارة پراکنش استفاده­ها است. مناطق مورد نیاز برای پشتیبانی رفاه این جوامع در درون و پیرامون مناطق حفاظت­شده، پهنة استفادة مردمی نام دارد. براساس مبانی نظری و با توجّه به اینکه هر مکانی برای جوامع محلّی ارزش یا ارزش­هایی دارد، شناسایی ارزش­های مکانی، با ترکیب رویکرد مشارکتی و رویکرد صریح فضایی ممکن است. هدف پژوهش حاضر شناسایی پهنة استفادة مردمی در دهستان دنا و در مجاورت منطقة حفاظت­شدة دنا است. در این راستا، مردم‌نگاری با شیوه­هایی همچون پرسش­نامة نیمه­باز، مشاهدة میدانی و مرور منابع به­کارگرفته شده و سپس با نقشه­سازی مشارکتی تکمیل شده است. جمع­آوری داده­های ارزش­های مکانی (معیشتی، اقتصادی، فرهنگی و حفاظتی) تا رسیدن به اشباع اطّلاعاتی ادامه یافته است. مشارکت­کنندگان، این مناطق داغ ارائة خدمات را بر چهار نقشة­ پایه نشان­گذاری کردند. پس از رقومی­سازی داده­ها، هم­پوشانی فضایی این مناطق بررسی شده است. پهنة استفادة مردمی، از شمارش هم­پوشانی­های ارزش­های معیشتی، اقتصادی و فرهنگی تعیین شده است. بیشترین سطح این پهنه در حوالی رودخانه­ها، جاده­ها و سکونت­گاه­ها است. منطقة حفاظت­شدة دنا زیر نفوذ استفاده­های اقتصادی و فرهنگی است. ارزش حفاظتی شناسایی‌شده در بیرون منطقة حفاظت­شده نیز، نیازمند برنامه­ریزی حفاظت مشارکتی است. مناطق سه و دو ارزشی در پهنة استفادة مردمی، باید در اولویت برنامه­ریزی آموزشی و حمایت مالی به­منظور استفادة پایدار باشند. برنامه­های آینده در دهستان دنا، باید بر چنین اقداماتی متمرکز باشد: جلوگیری از کشت زیر اشکوب جنگل­ها، جلوگیری از آتش­زدن دامنه­های جنگلی، جلوگیری از تغییر کاربری، افزایش بازده آبیاری، مدیریت صحیح کشت، جلوگیری از برداشت بی‌رویة گیاهان دارویی و خوراکی و جلوگیری از شکار غیر قانونی حیات­وحش. به­کارگیری شیوة نوشتار پیش رو، زبان مشترکی برای گفتمان میان حفاظت و استفاده­های مردمی فراهم می­سازد؛ همچنین زمینه‌ساز آموزش، توانمندسازی و جلب مشارکت جوامع محلّی و یادگیری از آن­ها است.   برنامه­ریزی حفاظت نیازمند شناسایی ادراک جوامع محلّی دربارة پراکنش استفاده­ها است. مناطق مورد نیاز برای پشتیبانی رفاه این جوامع در درون و پیرامون مناطق حفاظت­شده، پهنة استفادة مردمی نام دارد. براساس مبانی نظری و با توجّه به اینکه هر مکانی برای جوامع محلّی ارزش یا ارزش­هایی دارد، شناسایی ارزش­های مکانی، با ترکیب رویکرد مشارکتی و رویکرد صریح فضایی ممکن است. هدف پژوهش حاضر شناسایی پهنة استفادة مردمی در دهستان دنا و در مجاورت منطقة حفاظت­شدة دنا است. در این راستا، مردم‌نگاری با شیوه­هایی همچون پرسش­نامة نیمه­باز، مشاهدة میدانی و مرور منابع به­کارگرفته شده و سپس با نقشه­سازی مشارکتی تکمیل شده است. جمع­آوری داده­های ارزش­های مکانی (معیشتی، اقتصادی، فرهنگی و حفاظتی) تا رسیدن به اشباع اطّلاعاتی ادامه یافته است. مشارکت­کنندگان، این مناطق داغ ارائة خدمات را بر چهار نقشة­ پایه نشان­گذاری کردند. پس از رقومی­سازی داده­ها، هم­پوشانی فضایی این مناطق بررسی شده است. پهنة استفادة مردمی، از شمارش هم­پوشانی­های ارزش­های معیشتی، اقتصادی و فرهنگی تعیین شده است. بیشترین سطح این پهنه در حوالی رودخانه­ها، جاده­ها و سکونت­گاه­ها است. منطقة حفاظت­شدة دنا زیر نفوذ استفاده­های اقتصادی و فرهنگی است. ارزش حفاظتی شناسایی‌شده در بیرون منطقة حفاظت­شده نیز، نیازمند برنامه­ریزی حفاظت مشارکتی است. مناطق سه و دو ارزشی در پهنة استفادة مردمی، باید در اولویت برنامه­ریزی آموزشی و حمایت مالی به­منظور استفادة پایدار باشند. برنامه­های آینده در دهستان دنا، باید بر چنین اقداماتی متمرکز باشد: جلوگیری از کشت زیر اشکوب جنگل­ها، جلوگیری از آتش­زدن دامنه­های جنگلی، جلوگیری از تغییر کاربری، افزایش بازده آبیاری، مدیریت صحیح کشت، جلوگیری از برداشت بی‌رویة گیاهان دارویی و خوراکی و جلوگیری از شکار غیر قانونی حیات­وحش. به­کارگیری شیوة نوشتار پیش رو، زبان مشترکی برای گفتمان میان حفاظت و استفاده­های مردمی فراهم می­سازد؛ همچنین زمینه‌ساز آموزش، توانمندسازی و جلب مشارکت جوامع محلّی و یادگیری از آن­ها است.

Keywords:

ادراک جوامع محلّی , مردم‌نگاری , نقشه‌سازی مشارکتی , ارزش مکانی , دنا