زهرا فنایی - دانشجوی دکترای تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی دانشگاه شاهد،عضو هیا
سید علی مجابی - استادیار دانشکده هنر،معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آ
حبیب الله آیت اللهی - دانشیار دانشکده هنر دانشگاه شاهد

بافت قالبهای تصویری در ایران از قرن سیزدهم هجری قمری همزمان با دوره قاجار،رواج می یابد.تا پیش از این زمان نمونه قابل ملاحظه ای از این دست مشاهده نشده است.این نوع قالی ها که در ابعاد خاص بافته می شدند نشان دهنده تغییر در سلیقه تولید و نوع کاربرد آنها می باشد.بررسی بیشتر بر روی طرح و نقشه این قالیها اثر پذیری آنها را از دیگر هنرها بخصوص نقاشی و برخی تحولات اجتماعی نشان می دهد.قالی های تصویری ایران در دوره قاجار،روایتگر موضوعاتی همانند تصاویر پادشاهان کهن و اسطوره ای همچون هوشنگ شاه،نادر شاه،بهرام گور و شاهان معاصر مانند محمد شاه و یا شخصیت هایی ادبی و مذهبی همچون خیام،شیخ صنعان و نور علیشاه بوده اند.این قالیها اکثرا طرح های روایی دارند و در آنها انسان و سپس طبیعت دارای جایگاه ویژه ای است.طرح های این قالی ها نشان می دهند که طراحان آنها الزاما طراح یا نقاش قالی نبوده اند بلکه بیشتر نقاشی بوده اند که طرح قالی های تصویری را سفارش گرفته اند و لزوما با اصول طراحی و نقاشی فرش آشنا بوده اند.طرح این قالیها علاوه بر اینکه دقیقا ویژگیهایی نقاشی مکتب قاجار بخصوص مکتب قهوه خانه را دارند متاثر از نقاشیهای اروپایی اند.عکاسی و تولید آثار عکاسی و نقاشی از پیکره و چهره شاهان،چاپ سنگی،بازگشت نقاشان اروپا و حضور نقاشان غربی در ایران،عوامل تاثیر گذار در حضور نصویر بر روی قالی ها بودند.

قالی های تصویری، روایتگری ، قاجار، پهلوی اول