جعفر عباسی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
مرادعلی واعظی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
ابراهیم محمدی - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

شعر آیینی در دهه­های اخیر قلمروهای معنایی، تصویری و ساختاری جدیدی را تجربه کرده است. این گونة شعری به‌منزلة یک متن ایدئولوژیک، ظرفیت تحقیق و بررسی از این حیث را داراست. پیوند معنادار عناصر شعری با یکدیگر را می‌توان با واکاوی در اجزای زبانی و بلاغی شعر یافت. برخی از متون بافتی ایدئولوژیک دارند و آرمان­های اجتماعی مذهبی یا فرهنگی گروه خاصی را در خود نهفته دارند. یکی از راه­های پی‌بردن به این باورهای و آرمان­های جمعی، تحلیل عناصر زبانی و بلاغی شعر برمبنای اعتقادات و نگرش­های نویسندگان و شاعران است. این تحقیق که به­روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه­بر منابع کتابخانه انجام شده است، به این مسئله می­اندیشد که ایدئولوژی خاص شعر آیینی را چگونه می­توان با کالبدشکافی زبانی و بلاغی ردیابی کرد؟ به تعبیری دیگر کدام گزاره­های بلاغی و زبانی بیشتر توانسته­اند محمل القای اندیشه و نمایش ایدئولوژی خاصی باشند؟ بررسی­ها نشان می­دهد از نظرگاه زبانی به ترتیب واژگان نشان­دار، تأکیدها و تکرارها، وجهیت افعال و بیشترین رابطه را با کلیت متن ایجاد کرده و باعث آفرینش و هدایت حوزة اندیشگانی شعر شده­اند. ازحیث بلاغت نیز استعاره و تلمیح به­شکل معناداری توانسته­اند چندین برابر دیگر سازه­های بلاغی، مواضع ایدئولوژیکی شاعران را نشان دهند.

شعر آیینی, سبک, عناصر شعری, مبانی ایدئولوژیک