صدیقه رضایی - دانشجوی دکتری روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
زهرا افتخاری صعادی - استادیارگروه روانشناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
فریبا حافظی - استاد یار گروه روانشناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاداسلامی، اهواز، ایران
علیرضا حیدرئی - دانشیار گروه روانشناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

مقدمه  با توجه به نقش کلیدی کارکردهای اجرایی در موفقیت تحصیلی و اجتماعی کودکان از سویی و آسیب­ها و نقایص شناختی کودکان با کم­ توان ذهنی از سوی دیگر و همچنین با تکیه بر کارآمدی مداخلات بهنگام به عنوان یکی از اصول پذیرفته شده در فرایند آموزش و درمان کودکان با نیازهای ویژه، هدف این پژوهش تدوین برنامه مداخله بهنگام مبتنی بر کارکردهای اجرایی و بررسی اثربخشی آن بر عملکرد عصب شناختی کودکان با کم­توانی ذهنی آموزش­پذیر است. روش کار روش این پژوهش آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‏آزمون و پیگیری با گروه کنترل است. جامعه آماری این پژوهش عبارتند از تمامی کودکان با کم­توان­ذهنی آموزش ­پذیر باهوشبهر 50 تا 70 که در دوره پیش دبستانی مدارس استثنایی شهر تهران مشغول به تحصیل هستند. از این میان تعداد 20 نفر با روش نمونه­گیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب و در دوگروه آزمایش(12نفر ) و گروه کنترل (8 نفر)تقسیم شدند. داده­های این پژوهش که با استفاده از نسخه نوین هوش ­آزمای تهران- استنفورد- بینه و آزمون عصب روانشناختی کانرز گردآوری شده ­اند با استفاده از آزمون اندازه­ گیری مکرر چند متغیری توسط نرم افزار SPSS تحلیل شدند. نتایج یافته­ های پژوهش حاکی از آن است برنامه مداخله بهنگام مبتنی بر کارکردهای اجرایی منجر به افزایش معنی­دار توانایی ­های عصب ­شناختی توجه، عملکرد حسی حرکتی، حافظه و یادگیری و کارکردهای اجرایی در میان کودکان کم­توان ذهنی گروه آزمایش شده است. با این­حال برنامه مذکور منجر به افزایش معنی­دار عملکرد زبانی در میان این کودکان نشده است.  نتیجه گیری با توجه به یافته ­های این پژوهش، پیشنهاد می ­شود، کارکردهای اجرایی با توجه به اهمیت بسیار زیادی که در عملکرد شناختی و اجتماعی کودکان کم توان ذهنی ایفا می­ کنند، به عنوان ستون و محور مداخلات بهنگام در نظر گرفته شوند.

مداخله به‌هنگام, کارکردهای اجرایی, عملکرد عصب‌شناختی, کم‌توان ذهنی