پژوهشی درباره فرمانروایی هرمزد یکم؛ شاهنشاه ایران و انیران

با مرگ شاپور یکم(240 تا 270 میلادی)، فرزند و ولیعهد او، هرمزد اردشیر، پادشاه گستره پهناور ایرانشهر شد.هرمزد اردشیر در جنگ‌های پدرش با رومی‌ها در ارمنستان، سوریه، کیلیکیه و کاپادوکیه توانایی‌های جگی خود را نشان داده بود و هنگامی که شاپور در سال 252 میلادی، سرزمین ارمنستان را گشود، هرمزد با لقب بزرگ شاه ارمنیه به فرمانروایی ارمنستان برگزیده شد.با همه تردیدهایی که درباره بزرگ‌تر بودن شاهزاده هرمزد نسبت به دیگر پسران شاپور یکم وجود دارد، داده‌های باستان‌شناختی، سکه‌شناختی و گزارش‌های تاریخی دوره اسلامی نشان می‌دهد که هرمزد ولیعهد شناخته شده شاپور بوده، و از این‌رو باید بزرگ‌ترین پسر او هم بوده باشد.هرمزد در سنگ‌نوشته‌های موبد کردیر، هوادار و پایبند آموزه‌های زردشتی و پشتیان مُغ‌مردان و دستگاه دینی زردشتی شناخته شده و دوره پادشاهی وی، دوره افزونی گرفتن کرده‌های ایزدان و نشانده شدن آتش‌های بهرام و شادمانی و کامروایی مُغ‌مردان انگاشته شده است؛ از این‌رو، دوستانه هرمزد با مانی، که در متن‌های مانوی و پاره‌‌ای گزارش‌های دیگر بازتاب‌ یافته است، هرگز نشانه علاقه‌مندی هرمزد به مانویت و روی گردانی از آموزه‌های دین زردشتی نیست و آن را باید گوشه‌‌ای از سیاست مذهبی هرمزد شناخت. در این پژوهش، کوشش خواهد شد به دست‌آویز همه منابعی که آگاهی‌های را درباره زندگی و دوره پادشاهی هرمزد یکم به دست می‌دهند، به ویژه سنگ‌نوشته‌ها، سنگ‌نگاره‌ها و داده‌های سکه‌شناختی، به پرسش‌هایی که درباره زندگی سیاسی و نظامی شاهزاده هرمزد پیش از گرفتن تحت فرمانروایی ایرانشهر و گُزینش او به ولیعهدی وجود دارد پاسخ گوییم و با مطالعه کارنامه شهریاری هرمزد، به سیاست مذهبی این پادشاه ساسانی و پیوند دوگانه او با موید کردیر و مانی بپردازیم.

Keywords:

ساسانیان , هرمزد اردشیر , هرمزد یکم , سنگ‌نوشتة کعبة زردشت , ارمنستان , کردیر , مانی