رضا راه چمنی - عضو هیات علمی دانشگاه گنبد کاووس
سمیرا نوری - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران
جواد بیات کوهسار - گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس

سابقه و هدف: درمان بیماریهای باکتریایی توسط آنتی‌بیوتیک‌ها مشکلاتی نظیر مقاومت آنتی‌بیوتیکی و عوارض جانبی دارد و اسانس‌های گیاهان دارویی با توجه به داشتن اثر ضدباکتریایی جایگزین مناسبی برای آنتی‌بیوتیک‌ها هستند. اسطوخودوس (Lavandula stoechas) و مرزنجوش (Origanum majorana) دو گیاه از خانواده نعناعیان هستند که اثرات ضد‌باکتریایی علیه بعضی باکتری‌ها نشان داده‌اند باکتریهای اشریشیاکلی، استافیلوکوک آرئوس و استرپتوکوک آگالاکتیه از عوامل اصلی بیماری ورم پستان گاو هستند لذا این مطالعه به‌منظور بررسی اثر ضد‌باکتریایی اسانس اسطوخودوس و مرزنجوش بر این باکتری‌ها و مقایسه با آنتی‌بیوتیک‌های جنتامایسین و آموکسی‌سیلین/کلاولونات انجام شد. مواد و روش‌ها: اسانس‌ها به روش گازکروماتوگرافی متصل به طیف نگار جرمی آنالیز شدند. رقت سازی لوله‌ای به روش ماکرودایلوشن برای تعیین حداقل غلظت مهاری و حداقل غلظت کشندگی اسطوخودوس و مزنجوش و آنتی‌بیوتیک لینکواسپکتینومایسین به‌عنوان کنترل مثبت و اندازه‌گیری قطر هاله عدم رشد اسانس‌ها و آنتی‌بیوتیک‌های جنتامایسین و آموکسی‌سیلین/کلاولونات به روش دیسک دیفیوژن انجام شد. علاوه بر آن تعداد باکتریها در حضور اسانس‌ها در ساعت های 0، 6، 10 و 24 ساعت محاسبه و منحنی رشد باکتری‌ها بر اساس لگاریتم تعداد باکتریها در ساعت رسم شد. یافته ها: مهم‌ترین ترکیبات اسطوخودوس 17- پنتاتری آکونتن (15/42 درصد)، لینالیل استات (82/26 درصد)، اکالیپتول (87/18 درصد)، لینالول (7/5 درصد) و مرزنجوش 3-سیکلوهگزان-1-ال-متیل (84/44 درصد)، آلفا ترپینئول (83/6 درصد) و پی-سایمن (75/6 درصد) بودند. محدوده حداقل غلظت مهاری و حداقل غلظت کشندگی برای اسطوخودوس و مرزنجوش به ترتیب 62/0 -15/0 درصد و 25/1-62/0 درصد و برای آنتی بیوتیک لینکواسپکتینومایسین به ترتیب 31/0-07/0 درصد و 64/0-15/0 درصد بود. هر دو اسانس اسطوخودوس و مرزنجوش بیشترین تأثیر را بر باکتری استافیلوکوکوس آرئوس داشتند و حداقل غلظت مهاری و کشندگی به ترتیب 15/0 درصد و 31/0 درصد بودند. آنتی‌بیوتیک لینکواسپکتینومایسین نیز بیشترین تأثیر را بر باکتری استافیلوکوکوس آرئوس با حداقل غلظت مهاری 07/0 درصد و حداقل غلظت کشندگی 15/0 درصد داشت. از نظر منحنی رشد، اسانس اسطوخودوس و مرزنجوش باعث کاهش معنی‌دار تعداد باکتری‌ها در ساعت 24 شدند. اثر ضد‌باکتریایی هر دو اسانس در دیسک دیفیوژن علیه استافیلوکوک آرئوس با جنتامایسین و آموکسی‌سیلین/کلاولونات و علیه اشریشیاکلی با جنتامایسین تفاوت معنی‌داری نداشت ولی در مورد استرپتوکوک آگالاکتیه بطور معنی‌داری کمتر از آنتی‌بیوتیک‌ها بود. نتیجه گیری : هر دو اسانس اسطوخودوس و مرزنجوش اثر ضد‌باکتریایی علیه استافیلوکوکوس آرئوس، استرپتوکوکوس آگالاکتیه و اشریشیاکلی به شکل آزمایشگاهی (In vitro) داشتند و این اثر علیه استافیلوکوک آرئوس با هر دو آنتی‌بیوتیک و علیه اشریشیاکلی با جنتامایسین تفاوت معنی‌داری نداشت که نشان دهنده اثر قابل قبول اسانس‌هاست و مطالعات بالینی برای اثر درمانی در بیماریهای مختلف از جمله ورم پستان توصیه می‌شود.

بیماری باکتریایی, گیاهان دارویی, مقاومت آنتی‌بیوتیکی, ورم پستان