منصور احمدی - دانشگاه رازی
فرزاد مندنی - دانشگاه رازی
محمود خرمی وفا - دانشگاه رازی
غلامرضا محمدی - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه
علی شیرخانی - رکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه

کارایی مصرف تشعشع یک راه‌کار مؤثر برای کمی کردن تجمع ماده خشک است که به شدت متأثر از نوع گونه گیاهی، شرایط آب و هوایی و مدیریت زراعی است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر نیتروژن بر کارایی مصرف تشعشع، شاخص‏های رشد و عملکرد برخی از ارقام رایج ذرت اجرا شد. آزمایش به‌صورت کرت‏های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1393 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح کود نیتروژن (138، 238، 350 و 483 کیلوگرم اوره در هکتار) در کرت‏های اصلی و سه رقم ذرت 704، سیمون و 678BC در کرت‏های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد بیشترین و کمترین شاخص سطح برگ، دوام سطح برگ، سرعت رشد محصول و عملکرد ماده خشک کل به‌ترتیب در ارقام 704 و 678BC مشاهده گردید. با افزایش میزان کاربرد کود نیتروژن از 138 به 238، 350 و 483 کیلوگرم اوره در هکتار کارایی مصرف تشعشع به‌ترتیب با حدود 13، 21 و 22 درصد افزایش از 33/2 به 63/2، 81/2 و 84/2 گرم بر مگاژول تشعشع فعال فتوسنتزی بهبود یافت. با این وجود ارقام ذرت از نظر کارایی مصرف تشعشع تفاوت معنی‏داری با یکدیگر نداشتند. بررسی همبستگی بین کارایی مصرف تشعشع و صفات شاخص‏های رشد ذرت نیز نشان داد که همبستگی مثبت و معنی‏داری بین کارایی مصرف تشعشع و حداکثر شاخص سطح برگ، دوام سطح برگ، حداکثر جذب تشعشع، حداکثر سرعت رشد محصول، حداکثر سرعت رشد نسبی و حداکثر ماده خشک کل وجود داشت. بیشترین عملکرد ماده خشک کل (20450 کیلوگرم در هکتار) مربوط به رقم 704 و شرایط مصرف 483 کیلوگرم اوره در هکتار بود. رقم سیمون در شرایط مصرف 483 کیلوگرم اوره در هکتار نسبت به ارقام دیگر از عملکرد دانه بیشتری (10467 کیلوگرم در هکتار) برخوردار بود. علی‌رغم تأثیری که مصرف نیتروژن بر عملکرد ذرت داشت، استفاده نامطلوب آن منجر به آلودگی‌های زیست‌محیطی خواهد شد، بنابراین مصرف منطقی کود نیتروژن براساس نیاز گیاه، باعث افزایش کارایی استفاده از منابع، عملکرد قابل قبول و کاهش مخاطرات زیست‌‌محیطی می‌شود.

جذب تشعشع, سرعت رشد محصول, سرعت رشد نسبی, عملکرد دانه, کارایی مصرف تشعشع