محمدهادی مرادی - مدرس دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه

نوع ادبی تعلیمی و پیامهای حکمی و عرفانی و اخلاقی به شکلها و طرق مختلف در اشعار و سروده های بیدل دهلوی بیان شده است. در این مقاله قصد بر آن است تا به بررسی این مضامین در رباعیات این شاعر و سخنور نام آشنا بپردازیم و جلوه هایی از پندها و اندرزهای اخلاقی و مضامین و درونمایه های عرفانی و موضوعات عارفانه موجود در ریاعیات وی را معرفی و تفسیر نماییم که جدا از جنبه های تعلیمی و عرفانی از زیبایی هنری والایی نیز برخوردار است. بیدل در این اشعار و ابیات، همجون دیگر سخنوران تعلیمی و اهل عرفان، بر آن است که آنچه را خود در زمینه ی عرفان و اخلاق تجربه کرده و برای کمال انسانی لازم می داند به مخاطبان بیاموزد. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی - توصیفی با شیوه ی کتابخانه ای و بهره از ابزار فیش برداری ابتدا ابیات مدّ نظر استخراج میشود و سپس موضوعاتی از قبیل ؛ خداشناسی ،تهذیب نفس ، ترک تعلقات دنیوی، ایثار ، آگاهی و... در آن ابیات مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. نتایج این تحقیق نشان میدهد که بیدل بر عرفان و مباح آن اشراف و آگاهی کامل دارد و در طریقت و سیر و سلوک، راهی دراز پیموده است و گستردگی دانش او سبب شده وی در این امر موفق بوده و شیوه های که برای پند آموزی و اقناع خوانندگان به کار می برد تاثیرگذار باشد.

بیدل، رباعیات، تعلیم، اخلاق، عرفان