فریبرز حسین جانزاده - استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابل
محمد شایگان مهر - استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه ملی کاشمر
صدیقه بزرگنیا - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه

منظورشناسی به مطالعه منظور پاره‏‏گفتار‏‏هایی می‏‏پردازد که میان پیام‏‏رسان و پیام‏‏گیر رد و بدل می‏‏شود. بر اساس این دانش هر پاره‏‏گفتار می‏‏تواند در بافت‌های مختلف حامل نقش‌های متفاوتی باشد. مایکل هلیدی (1973م) از نظریه‌پردازان این عرصه، نقش‌های معنایی - منظوری زبان را هفت نوع معرفی نمود و بر این باور است که این هفت نقش زبانی را می‏‏توان در تمامی گونه‌های کاربردی زبان ردیابی کرد. در احادیث نبوی و ائمه معصوم: پاره‏‏گفتارهای متعددی درباره زن وجود دارد که نقش‏‏های زبانی آن‌ها، بدون درنظر گرفتن بافت کلام، باعث خدشه‏‏دار شدن وجهه اجتماعی زن می‏‏شود. در این پژوهش تلاش می‏‏شود مجموعه این احادیث - که در کتاب من لایحضره الفقیه جمع‏‏آوری شده ‏‏است - از این منظر بررسی شود. نتایج نشان می‏‏دهد که از مجموع ۹۶۰ پاره‏‏گفتاری که درباره زنان در این کتاب روایت شده است، بیشترین بسامد مربوط به نقش اطلاع‏‏رسانی (%۴۱) و اکتشافی (%33) است. این آمار بیان‌گر آن است که ابلاغ پیام خاص مرتبط با زن (اطلاع‏‏رسانی) و یا پرسش از مسائل فقهی و شرعی (اکتشافی) درباره وی، نه تنها باعث تنزل جایگاه اجتماعی وی نیست، بلکه در بسیاری از پیام‏‏ها نقش وی را به عنوان کُنش‌گر در یک جامعه زبانی برجسته می‏‏سازد.

زن, کتاب مَن لایحضره الفقیه, منظورشناسی, مایکل هلیدی, اطلاع‏‏رسانی, اکتشافی