محمدرضا داورپناه - دانشگاه فردوسی مشهد
نرگس اورعی - دانشگاه فردوسی مشهد

مقدمه: مسئلۀ اصلی ویتگنشتاین زبان است که در ابتدا زبان را به‌مثابۀ تصویرگر واقعیت‌ها و بعدها در دورۀ دوم فلسفی خود، آن را به‌عنوان شکل زندگی بیان می‌کند. این مقاله در پیِ تحلیل ابعاد ذخیره و بازیابی اطلاعات در پرتوی نظریه‌های تصویری و بازی‌های زبانی ویتگنشتاین است. روش‌شناسی: روش تحلیلی که ویتگنشتاین  در هر دو کتاب خود به کار گرفته است، روش تحلیل یا برهان فرارونده و روش تحلیل مفهومی‌زبانی است. این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی و مرور متون انجام ‌شده و اطلاعات با استفاده از جست‌وجوی منابع چاپی و الکترونیکی (مقاله‌ها و کتاب‌های مربوطه) جمع‌آوری شده است. یافته‌ها: تحلیل نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات از ابعادِ بافت، بازنمون دانش، نمایه‌سازی، جوامع گفتاری، زبان طبیعی، معنا و ربط و دسترسی به محتوا نشان داد که نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات در تحقق هدف اصلی خود که همانا انتقال اطلاعات بامعنا از منبع اطلاعات به جست‌وجوگر است، با مشکلات اساسیِ معنایی مواجه است. نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات که امکان دسترسی به داده‌ها را به‌خوبی فراهم می‌کنند، در دسترس‌کردن محتوای فکری به‌خوبی عمل نمی‌کنند. نتیجه‌گیری: فرایند تحلیل‌ها و مفروضه‌های اساسی در نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات دلالت بر آن دارد که نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات با اتکا بر نمایه‌ها و عبارت‌های جست‌وجو، با معانی ایستا و حاکمیت رویکرد فردگرایی و ذهن‌گرایی متأثر از نظریه تصویری زبان طراحی‌شده است؛ اما متن به‌عنوان منبع اطلاعاتی تغذیه‌کنندۀ نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات، پهنۀ بازی‌های زبانی بی‌شماری است و نمی‌توان آنچه در نظام نمایه‌سازی برای متن ثابت در نظر گرفته شده است، معنای نهایی و قطعی متن پنداشت.

ویتگنشتاین, نظریه تصویری زبان, نظریه بازی زبانی, ذخیره و بازیابی اطلاعات, نظام اطلاعات