داود حاصلی - دانشگاه تهران
فاطمه فهیم نیا - دانشگاه تهران
نادر نقشینه - دانشگاه تهران
هاشم عطاپور - دانشگاه تبریز
ملوک السادات حسینی بهشتی - پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات (ایرانداک)

مقدمه: یکی از عوامل عدم موفقیت در بازیابی اطلاعات، ارائه نیاز اطلاعاتی کاربران در پرس‌وجوهای کوتاه و مبهم به نظام‌های اطلاعاتی است. گسترش پرس‌وجو با افزودن اصطلاحات مناسب به پرس‌وجوهای کاربران، راه‌حلی مناسب برای حل این مشکل است. هدف پژوهش حاضر مرور نظام‌مند متون پژوهشی گسترش پرس‌وجو در زبان فارسی است. روش‌شناسی: فارسی و انگلیسی منابع اطلاعات علمی با کلیدواژه‌های مرتبط، تعداد 35 اثر به زبان فارسی و 18 اثر به زبان انگلیسی شناسایی شد. سپس با اعمال پالایش اولیه، معیارهای ورود و خروج از مطالعه و کنترل توسط متخصصان، تعداد شش اثر فارسی و هشت اثر انگلیسی برای ورود به مرور نظام‌مند انتخاب شدند. با طراحی کاربرگی، استخراج اطلاعات از آثار صورت پذیرفت. در ادامه، یافته‌های مرور نظام‌مند در پی دستیابی به چهار هدف پژوهش تحلیل شدند: شناسایی روش­ها؛ شناسایی منابع دانشی؛ شناسایی مجموعه آزمون‌ها؛ و شناسایی شکاف­‌های پژوهشی و ارائه پیشنهادهایی برای پژوهش‌­های آینده در گسترش پرس‌وجوی زبان فارسی. یافته‌ها: مرور پژوهش­ها نشان داد 14 اثر به گسترش پرس­وجوی زبان فارسی پرداخته‌اند. این آثار براساس منابع دانشی اصطلاحات گسترش به چهار دسته تقسیم شدند: مبتنی بر ربط (هشت اثر)؛ مبتنی بر ساختارهای دانش (دو اثر)، مبتنی بر اطلاعات وب (دو اثر)، و مبتنی بر منابع ترکیبی (دو اثر). اغلب این پژوهش­ها بر روی اسناد خبری انجام شده‌اند و از مجموعه آزمون روزنامه همشهری در نیمی از پژوهش­ها به‌عنوان منبع دانشی اصطلاحات گسترش و نیز مجموعه آزمون استفاده شده است. نتیجه‌گیری: تحقیقات حوزه گسترش پرس‌وجو در زبان فارسی نیازمند توسعه کمی با استفاده از روش‌های متنوع و به‌ویژه روش‌های مبتنی بر منابع ترکیبی است. منابع دانشی مختلف به‌ویژه هستی‌شناسی‌ها و منابع وب می‌بایست برای گسترش پرس‌وجو در زبان فارسی مورد توجه و استفاده قرار گیرند. همچنین استفاده از مجموعه آزمون‌های استاندارد برای پژوهشگران این امکان فراهم می‌کند که بتوانند روش‌های مختلف را با هم مقایسه کنند.

گسترش پرس وجو, زبان فارسی, بازخورد ربط, ساختارهای دانش, اطلاعات وب