یاسر شیخ ویسی - دانشجوی دکترای بررسی مسائل اجتماعی ایران، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز، تهران، ایران
حبیب صبوری خسروشاهی - استادیار و عضو هیئت‎علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شرق، تهران، ایران (نویسنده مسول)
رضا علی محسنی - دانشیار جامعهشناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده با توجه به اهمیت پیشگیری از رخداد رفتارهای خشونت‌آمیز در شهر تهران به‌ویژه سرقت، نزاع و درگیری، کیف‌قاپی و مزاحمت علیه شهروندان و بررسی عوامل تأثیرگذار بر افزایش رفتارهای خشونت‌آمیز، این تحقیق با هدف بررسی نقش فضاهای بی‌دفاع شهری در رفتارهای خشونت‌آمیز در شهر تهران انجام پذیرفته است. در این تحقیق از روش ترکیبی (آمیخته) استفاده شده است. به‌منظور دستیابی به رفتارهای خشونت‌آمیز و تعداد وقوع آن‌ها از روش تحلیل ثانویه استفاده گردیده است و برای بخش شناخت فضاهای بی‌دفاع و علل تفاوت در نوع رفتارهای خشونت‌آمیز از مشاهده مشارکتی و برای بررسی همبستگی بین متغیرهای تحقیق از روش همبستگی بهره‌گیری شده است. همچنین در این تحقیق 124 نقطه جرم‎خیز در شهر تهران به‌عنوان مناطق مورد مطالعه مطرح می‌باشند و از تعداد 384 نفر برحسب فرمول کوکران اطلاعات مورد نیاز با پرسشنامه محقق‎ساخته گردآوری گردیده است. طبق یافته‌های به‎دست‎آمده می‌توان گفت که در بی‌دفاع شدن فضاهای شهری هر دو بُعد فیزیکی و اجتماعی فضاهای شهری مؤثرند و نظریاتی که تنها بر یک بُعد از ویژگی‌های فضاهای بی‌دفاع برای کنترل خشونت توجه کرده‌اند (چه فیزیکی، چه اجتماعی) نمی‌توانند کلیت فضاهای بی‌دفاع را به‌طور متناسب نشان داده و سبب کاهش خشونت شوند؛ بنابراین، نظریاتی که بر هر دو بُعد توجه کرده‌اند، کلیت فضاهای بی‌دفاع را بهتر نشان می‌دهند. از سوی دیگر، نظریات تک‌بعدی نیز تنها با توجه به نوع خشونت می‌توانند مورد توجه قرار گیرند. در بی‌دفاع شدن فضاها هر دو بُعد تأثیر دارند، اما در مقام مقایسه با توجه به نتایج به‎دست‎آمده برحسب نوع خشونت‌های بررسی‎شده، عوامل اجتماعی بیشتر از عوامل فیزیکی فضاها را برای وقوع مزاحمت بی‌دفاع می‌کنند. همچنین، عوامل اجتماعی نقش بیشتری در مُستعد کردن فضاها برای وقوع کیف‌قاپی و نزاع و درگیری دارند، اما عوامل فیزیکی نقش بیشتری در مُستعد کردن فضاها برای وقوع سرقت دارند؛ بنابراین، راهکارهای معطوف به کاهش خشونت از طریق طراحی شهری باید بر هر دو بُعد فیزیکی و اجتماعی فضاها، به‌طور هم‌زمان توجه کنند تا بتوانند بیشترین تأثیر را بر کاهش خشونت و جرائم از طریق طراحی شهری و مداخله در محیط اطراف بگذارند.

فضاهای بی‌دفاع, رفتارهای خشونت‌آمیز, امنیت شهری, ویژگی‌های فیزیکی