فرهاد آژیر - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی و منابع طبیعی مازندران
یوسف نوری - کارشناس ارشد مرکز تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی و منابع طبیعی مازندران

بررسی درباره چگونگی رفتار و عملکرد هرگونه گیاهی در رویشگاه مربوطه، مطالعات آت اکولوژی نامیده می شود. این نوع مطالعات، اطلاعات پایه ای برای مدیریت اکوسیستم های مرتعی بوجود می آورد. در این تحقیق آت اکولوژی گونه ای مرتعی با نام علمی Ferula ovina یا کما مورد بررسی قرار گرفت. نقشه رویشگاه این گونه تهیه و ویژگی هیا رویشگاهی شامل پستی و بلندی، اقلیم، خاک وگونه های همراه، درصد پوشش تاجی، تراکم، ریشه فنولوژی، ارزش رجحانی و آفات گیاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد این گونه گیاهی در طبقه ارتفاعی 2000 تا 3200 متر رویش دارد و به لحاظ درصد شیب و جهت شیب محدودیتی ندارد. سنگ شناسی لایه های رویشگاه های کما شامل سنگ هایی از انواع توف، آهکی، شیل، کنگلومرا، ماسه سنگ، سیلت سنگ و رس سنگ است. در خاک های با بافت لومی تا لومی شنی می روید. هدایت الکتریکی خاک رویشگاه کمتر از یک و اسیدیته در حدود 7 تا 7/5 تغییر می کند و خاک خنثی است. در مناطقی با بارندگی بیش از 400 میلی متر رویش دارد. میانگین درجه حرارت رویشگاه های کما در اردیبهشت 12، خرداد 17/5 و تیرماه 19/5 درجه سانتی گراد می باشد. حداقل حرارت به 35 درجه زیر صفر، و حداکثر به 36 درجه، و میانگین دمای سالانه 8 درجه سانتی گراد است. در تیپ های مرتعی که کما گونه غالب است، دارای فراوانی بیش از 75 درصد بوده و تاج پوششی، بین 7 تا 18 درصد دارد و تراکم آن حدود 20000 پایه در هکتار است. فعالیت حیاتی گیاه از نیمه اول اردیبهشت تا نیمه مرداد ماه ادامه دارد. رشد رویشی گیاه از هفته دوم اردیبهشت آغاز می شود. زمان ظهور گلها نیمه دوم خردادماه و زمان بذر دهی گیاهی اوایل تیرماه است. بذرها، دهم تا بیستم مردادماه می رسند و ریزش می کنند. گیاه دارای ریشه ای اصلی با انعشابات معدود است. گوسفند و بز حداکثر دو درصد از زمان چرا را به تغذیه از این گیاه اختصاص می دهند. لذا به طور معمول مورد چرای دام واقع نمی شود، ولی گیاه به عنوان علوفه زمستانه برای دامداران مناطق کوهستانی اهمیت داشته و پس از درو و انبار شدن در پائیز و زمستان به تغذیه دام می رسد. مهمترین آفت گیاه لارو پروانه ای از جنس Malocosma castrensis است.

؛Ferula ovina، استان تهران، فنولوژی، پراکنش گیاهی