ناصر آقابابائی - استادیار گروه علوم رفتاری، پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی «سمت»

این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی استفاده از روش ترسیم استدلال و روش نقشة مفهومی در عرضة مطالب کتاب درسی بر تفکر نقادانة دانشجویان انجام شد. بدین‌منظور سه متن درسی برای سه کلاس روان‌شناسی شخصیت تهیه و در طول یک نیم‌سال به آن‌ها داده شد. متن درسی، در کلاسِ اول، در هر جلسه با یک استدلالِ ترسیم شده به کلاس عرضه شد و در کلاس دیگر، در هر جلسه با نقشة مفهومیِ مطالب آن جلسه به کلاس عرضه گردید. همچنین، در کلاس سوم، در هر جلسه با یک استدلال ترسیم شده و نقشة مفهومی به دانشجویان ارائه شد. این سه کلاس که از دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی بودند به صورت غیرتصادفی انتخاب شدند و به صورت تصادفی در یکی از سه حالت یاد شده قرار گرفتند. دانشجویان در آغاز نیم‌سال و پس از آزمون پایانِ نیم‌سال به «آزمون مهارت‌های تفکر نقادانة کالیفرنیا» پاسخ دادند. نتایج نشان داد که نمرة آزمون پایان نیم‌سال دانشجویان با تفکر نقادانة آنان رابطة مثبت داشت. از میان سه گروه یاد شده، تنها کلاس سوم (گروه ترسیم استدلال همراه با نقشة مفهومی) با افزایش در همة ابعاد تفکر نقادانه، به جز استنتاج، همراه بود. این پژوهش ضمن نشان دادن همایندی تفکر نقادانه با پیشرفت تحصیلی روشن ساخت که استفاده از روش‌های ترسیم استدلال و نقشة مفهومی در تألیف کتب درسی دانشگاهی می‌تواند به تفکر نقادانة دانشجویان کمک کند.

تفکر نقادانه, ترسیم استدلال, نقشة مفهومی, کتاب درسی دانشگاهی