منصور طرفداری - استادیار، گروه ایران شناسی،دانشکده علوم انسانی، دانشگاه میبد، یزد، ایران

گستردگی مفاسد مالی یکی از معضلات دورۀ قاجار بوده است که در قالب‌های مختلفی چون رشوه، هدیه، اختلاس و نظایر آن انعکاس یافته است. مقولۀ فساد مالی، به‌خصوص مظاهر آن مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته، اما پرداختن به چرایی این پدیده همچنان ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. در راستای این ضرورت و با توجه به اینکه بین ساخت قدرت به‌ عنوان عامل تعیین ‌کنندۀ مسائل اجتماعی و اقتصادی با گسترۀ مفاسد مالی پیوند مؤثری وجود دارد، بررسی ابعاد این پیوند و اثرات آن در دورۀ مورد بحث، مسئله اصلی این نوشتار به ‌حساب می‌آید. بر این اساس، کوشش شده تا با مطالعۀ منابع و تحقیقات مرتبط و به کمک رویکرد توصیفی- تحلیلی زوایای مختلف موضوع روشن شود. یافته­های تحقیق بیانگر ارتباط مؤثر بین گستردگی مفاسد مالی با ساخت استبدادی حکومت است که در آن اعمال و توزیع قدرت منوط به اراده و خواست مقام سلطنت است و سایر اجزای حاکمیت نظیر درباریان، دیوان‌سالاری، نظام قضایی و غیره در همین چارچوب معنا پیدا می‌کنند. این ساختار علاوه بر تسرّی مفاسد مالی به سلسله‌‌مراتب فرودست و تبدیل آن به ‌عنوان رویه‌ای نسبتاً رایج و نقش مهم آن در مواردی چون عدم شفافیت مالی، توزیع ناعادلانۀ ثروت و غیره، به‌ عنوان مانع جدی در مقابل اصلاحگران عرصۀ مفاسد مالی در این عهد مطرح است.

ایران, حکومت قاجار, ساخت قدرت, فساد مالی