فروزان آزادبخت - دکتر در زبان و ادبیات فارسی

حماسه به عنوان یکی از انواع ادبی دارای ویژگی ها و زمینه هایی است. ثنویّت به معنی دوگانگی و اعتقاد به دو قطبی بودن جهان، یکی از زیر ساخت های حماسه های طبیعی است که در حماسه های اقوام مختلف با تفاوت هایی دیده می شود. نمودهای ثنویّت گرایی به اشکال گوناگون در جای جایِ حماسه های طبیعی وجود دارد. نمودهایی همچون منش شخصیّت های حماسه که گفتار و رفتارشان، مُعرّف خیر یا شر بودن آنها است. و یا آیین هایی که شخصیت های حماسه به جا می آورند از قبیل نیایش ها و یا متوسل شدن به معبود خویش و همچنین رنگ لباس و پرچم آنها که مُعرِّف سلیقه و طینت آنهاست و آنها را ولو به طور ظاهری در نیمه ی تاریک یا روشن قرار می دهد. توصیف مکان و محل مربوط به هر شخصیّت با در نظر گرفتن پیشینه ی فرهنگی آن حماسه می تواند نمودی بارز از خیر یا شر بودن آن شخصیّت باشد. در شاهنامه ی فردوسی نیز چنین نمودهایی مشهود است که مُعرّف و مُبیِّنِ مواضع حق گرایانه و یا حق ستیزانه ی برخی از شخصیّت های شاهنامه است. در طرح ثنویّتی حماسه، انسان موجودی مختار و مخیّر است که با اراده ی خود انتخاب می کند که در صف خیر بایستد یا در گروه شر قرار بگیرد. توازن بین دو قوّه ی خیر و شر موجب بروز دلاوری ها و قهرمانی ها می شود.

حماسه، ثنویّت، شاهنامه ی فردوسی، نمودهای ثنویت گرایی، تقابل خیر و شر