مردم گرایی فردوسی

از موضوعات بسیار مهمی که در فرهنگ و ادب فارسی تبلور خاص یافته ، مسالۀ مردم گرایی (انسان شناختی) است . کمتر شاعر فارسی گوی است که به این موضوع نپرداخته باشد . روی همین ملحوظ است که موضوع تحقیق تعداد زیادی از محققان فارسی گوی و غیرفارسی زبان در جهان ، انسان شناختی شاعران و ادبای بزرگ زبان و ادب فارسی_دری بوده است. فردوسی نیز یکی از جمله شاعرانی است که به این موضوع پرداخته و حق مطلب را به وجه احسن انجام داده است . هرچند در شاهنامۀ فردوسی ؛ واژه ای به نام انسان وجود ندارد ، اما به جای آن از واژۀ مردم به کرات استفاده شده است . از آنجا که فردوسی به استفادۀ از واژگان اصیل فارسی سخت پایبند بوده ، به جز مواقعی که ضرورت ایجاب می نموده ، از واژگان عربی و بیرونی استفاده ننموده است . به همین خاطر او به جای استفاده از لفظ انسان از واژه های مردم )به وفور( و از لفظ آدم و خلق به ندرت استفادهنموده است . به هرحال فردوسی کلمۀ مردم را به جای انسان استفاده نموده و در جای جای شاهنامه تعریف مشخص و معیین خود را از انسان دارد . البته که او انسان را به دو بخش ، خودی و غیرخودی ( اهورایی و اهریمنی) تقسیم نموده است . نکته ای قابل توجه این است که فردوسی انسان آریایی را خودی ؛ اهورایی و نجیب می داند، اما انسان غیر آریایی را غیرخودی ، نانجیب ، متجاوز و اهریمن می شمارد که این امر در سراسر شاهنامه فردوسی مشهود است . فردوسی مردم یا انسان را آنگونه تعریف می کند که باید باشد . او انسان کاهل ، جاهل ، ظالم ، متجاوز ، غیرپارسا و ترسو را نکوهش نموده ، به جای آن الگوی اهورایی خاص خود را ، از مردم و انسانیت به معرفی می گیرد . با مراجعه به کلمۀ مردم در ابیات مختلفی که سر به صد ها بیت می زند ، تمام این موارد به خوبی مشهود است .در همۀ آن ابیات سعی شده ، حد اقل نیم نگاه و تاحدی شرح و تفصیلی به آنها داشته باشیم.

Keywords:

فردوسی , مردم , آدم , خلق , شاه , اهورایی , اهریمنی , خرد