بررسی تطبیقی دیو در حماسه شاهنامه با مهابهارات و رامایانا

با نگاهی به اجداد و تمدن مشترک دو ملت هند و ایران و باورها، فرهنگ و اساطیر مشابه و هم زیستی آنها در آسیای وسطی، نژاد هند و ایرانی خویشاوند تلقی می شوند. در کتب مذهبی ودا و اوستا همواره از نیروهای خیر و شری نام برده شده است. و این نیروی خیر خدایان و نیروهای شر، اهریمنان بوده اند که در آثار حماسی شاهنامه و مهابهارت و رامایانا با نام دیو به تصویر کشده شده اند. پژوهش پیش رو با بررسی این آثار حماسی، اساطیر کهن هند و ایران، ادبیات، فرهنگ و باورها و اعتقادات دو ملت را براساس مقوله دیو مورد واکاوی قرار داده است. در این واکاوی، با فرض وجود مضامین مشترک در میان این آثار حماسی هند و ایران بررسی تطبیقی خصیت منفی دیو و میزان شباهت ها و تفاوت های آنها پرداخته شده است. مقولۀ دیو در فرهنگ هند و ایرانی به معنای خدایان بوده است اما با ظهور زرتشت و اهورامزدا که خدای آفرینش بوده دیو معنای منفی پیدا کرده و در مقابل خدایان و به نام نیروهای اهریمنی قرار گرفته است. در فرهنگ هندو نیز دیوها یا دواها در معنای خدایان بوده و باقی مانده است. خدایان و دیوها هر دو از یک پدر می باشند اما با افعال نیک و بد به دو دسته خدایان نیکی و دویان پلیدی تقسیم شده اند. اما ماهیت دیو در هر دو فرهنگ یکسان است. با نتایج حاکی از شباهت فراوان خصائص دیوها و افعال منفی و جایگاه آنها و نگرش منفی مردم نسبت به آنهاست که به مبارزه ها و جنگ و جدال هایی بین دیو و انسان انجامیده است. کارکردهای مشابه و ماهیت یکسان هرچند گاهاً با ظاهری متفاوت میان دیوان بوده و در آثار شاهنامه و رامایانا و مهابهارات بازتاب آن به وضوح دیده می شود.

Keywords:

دیو , حماسه , شاهنامه , مهابهارات , رامایانا