محمد پورابراهیمی - دکتری معماری، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

ساختمانهای موجود در بافتهای شهری و روستایی همواره در معرض خطرات ناشی از حملات احتمالی در مواقع جنگ و نیز حوادث طبیعی قرار دارند. بنابراین پیشبینی ملاحظات جهت کاهش خسارات مالی و مهمتر از آن تلفات انسانی امری ضروری است. چنین ملاحظاتی شامل پیشبینی های لازم برای جلوگیری از نواع آسیبها و نیز پیشبینی های لازم جهت تسهیل خدمات رسانی و امدادرسانی پس از آسیب ها و خسارات می باشد. مجموعه چنین ملاحظات و اقداماتی تحت عنوان "پدافند غیرعامل" شناخته میشود. یکی از نمودهای اصلی و مهم پدافند غیرعامل در زمینه معماری بروز پیدا میکند، طورییکه ملاحظات و الزامات معماری تاثیر انکارناپذیری در هر دو حوزه ی کاهش خطرپذیری پیش از حادثه و تسهیل خدماترسانی پس از حادثه دارد. نظر به اهمیت اماکن مذهبی و بویژه مساجد، که همواره جایگاه خاصی در کشور داشته و محل اجتماع انبوه مردم بوده است، پیشبینی ملاحظات پدافند غیرعامل برای این اماکن از جایگاه بالایی برخورد است. مساجد و اماکن مذهبی در مقیاس شهری و منطقه ای به دلیل کثرت مراجعه کنندگان دارای درجه اهمیت بسیار زیاد (گروه ساختمانی ( 2 و مساجد ناحیه ی دارای درجه اهمیت زیاد (گروه ساختمانی (3 هستند. با وجود اهمیت رویکرد پدافند غیرعامل اماکن مذهبی، مطالعات بسیار اندکی به صورت خاص در این زمینه و در حوزه معماری انجام شده است. در مقاله پیشرو، ملاحظات معماری اماکن مذهبی و به طور خاص مساجد از منظر پدافند غیر عامل و در زمینه پلان و جانمایی فضاها، فرم، نما، ورودی و خروجیهای اضطراری ارائه شده است.

پدافند غیر عامل، اماکن مذهبی، مسجد، ملاحظات معماری