جمال طالبی قره قشلاقی - استادیار دانشگاه فرهنگیان، تهران.

زبان های عربی و فارسی دو زبان اصلی فرهنگ و تمدن اسلامی به شمار می روند، و از چندین سده پیش از ظهور اسلام، داد و ستدهای فرهنگی بین این دو زبان برقرار بوده است. از ورود واژگان فارسی به عربی گرفته تا بازتاب آیین ها و سنّت های ایرانی در شعر عربی دوره پیش از اسلام نمونه ای از تعامل زبان های عربی و فارسی است؛ امّا اوج حضور فرهنگ و تمدن ایرانی در شعر عربی به دوره عباسی برمی گردد، به طوری که تعاملات ادبی، فرهنگی، و تمدّنی ایران و جهان عرب بیش از پیش رونق گرفت و از امتزاج فرهنگ های ایرانی و عربی، فرهنگ و تمدن غنیّ اسلامی شکل گرفت. اگرچه قرآن و سنّت پیامبر (ص) پیوند دهنده ملّت های ایران و عرب است و بین این دو ملّت روابط ناگسستنی برقرار کرده است، امّا متأسفانه در دوره معاصر، روابط ادبی ایران و جهان عرب تحت تأثیر ملاحظات سیاسی و دخالت بیگانگان و استعمارگران قرار گرفته، و رونق و شکوه گذشته را از دست داده است. مقاله حاضر با رویکرد تحلیلی به دنبال بررسی تاریخچه روابطادبی و فرهنگی ایران و جهان عرب طی ادوار گذشته است؛ از سوی دیگر تلاش می کند تا به ریشه یابی علل ضعف در روابط ادبی این دو زبان در دوره کنونی بپردازد. از نتایج مهم جستار حاضر میتوان به این نکته اشاره کرد که تمدن ایرانی به عنوان بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ و تمدن اسلامی به شمار میرود، و دشمنان این دو فرهنگ و تمدن به بهانه های واهی دنبال تفرقه افکنی هستند، لذا می توان با استفاده از بستر ترجمه، برگزاری همایش های مشترک، اعزام متقابل دانشجو و استاد میتوان برای معرفی فرهنگ ایران به جهان عرب بهره گرفت.

تمدن ایرانی، فرهنگ، اسلام، شعر عرب.