نرگس محرابی کرمانی - Shahid Beheshti University
آرزو حسینپور - Shahid Beheshti University
علی اسماعیلیان - Shahid Beheshti University
اکبر زرگر - Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
رهام افغانی خراسگانی - Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University

تأمین سرپناه موقت پس از سوانح بزرگ در زمره چالش‌های مهم بازماندگان و مسئولین امداد و بازسازی است. در ایران، ساخت و تحویل کانکس بعد از توزیع چادر، راه‌حل رایج است. به‌دنبال زلزله 1396 در استان کرمانشاه، خسارت گسترده‌ای به سکونتگاه‌های شهری و روستایی به‌خصوص در بخش‌های دشت ذهاب و شهر قصرشیرین وارد شد. وسعت بالای تخریب، نزدیکی به فصل سرما، بارندگی و مشکلات سکونت در چادرهای اسکان اضطراری، سرعت بخشیدن به مرحله تأمین مسکن موقت و سرپناه دائم را ضروری می‌نمود. مقاله حاضر گزارش طرحی پژوهشی عملی، جهت یافتن راه‌کاری متفاوت برای حل این مسئله است. تجارب نشان می‌دهد که بازماندگان سوانح خصوصاً در مناطق روستایی با بهره‌گیری حداکثر از مصالح و فناوری بومی ساخت‌وساز و همچنین مصالح برجای‌مانده از بناهای تخریب‌شده اقدام به تأمین سرپناه برای خانواده خود می‌کنند. با آگاهی از چنین ظرفیتی، تلاش بر این بوده‌است، با استفاده حداکثری از مصالح بومی و برخی مصالح غیربومی ولی ارزان‌قیمت و در دسترس، گامی در جهت تأمین سرپناه موقت برداشته شود. دراین‌راستا برای نخستین‌بار، لوله‌های PVC به‌عنوان سازه‌ی اصلی یک سرپناه موقت مورد استفاده قرار گرفت. در مرحله اول در آذرماه 1396، پژوهشگران به‌منظور شناخت و ارزیابی شرایط منطقه و به مدت شش روز از شهر سرپل‌ذهاب و چند روستای منطقه بازدید کردند. در ادامه، طراحی و اجرای اولین نمونه‌ آزمایشی از این سازه به نام کاشانه به ابعاد 2*3 متر در محوطه دانشکده معماری شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی صورت گرفت. در حین اجرا نکات زیادی شناسایی و اصلاحات آن انجام شد، مقاومت سازه تحت بارگذاری ثقلی مورد آزمایش قرار گرفت و همچنین محاسبات سازه‌ای با استفاده از نرم‌افزار SAP2000 انجام گرفت. در گام بعد، نمونه‌ی اصلی آن با ابعاد 4*3 در روستای کوئیک عزیز شهر سرپل‌ذهاب ساخته شد. تمایل به مشارکت در میان بومیان در هنگام ساخت کاملاً مشهود بوده و بازخورد مثبت مردم نسبت به نمونه‌ی اصلی، نشان‌دهنده‌ موفقیت این نوع از سرپناه موقت بوده‌است. پایش نمونه‌ها، هزینه‌ها، سرعت اجرا، مشارکت نیروی کار محلی، قابلیت توسعه و توجه به نیازهای روانی بازماندگان از نظر شباهت فضای ایجادشده به بناهای متعارف، ازجمله امتیازات این طرح است.  

Temporary housing, Permanent housing, PVC pipe, Earthquake, Action research, Sarpol-e Zahab., اسکان موقت, اسکان دائم, لوله PVC, زلزله, پژوهش عملی, سرپل‌ذهاب.