فاطمه سادات توابع قوامی - دانشکده هنر ، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
پریسا شاد قزوینی - دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

پیدایش روش‌شناسی‌های مبتنی بر هنر، یکی از جدیدترین رویدادهای قرن اخیر در عرصة روش‌های تحقیق کیفی در علوم انسانی و هنر، موضوع اصلی نوشتار حاضر است. روش‌شناسی‌های مبتنی بر هنر، با فرا رفتن از روش‌های عقلانی و معرفی تجربة هنری به عنوان شکلی از تفکر، موجب تغییر دیدگاه پارادایمی غالب در پژوهش شده و شیوه‌های متنوع و جدیدی برای پژوهیدن و ارتباط با جهان فراهم کرده‌اند. شناخت، معرفی و مطالعة ضرورت‌های آن‌ها از اهداف این جستار است که با رویکرد پدیدارشناسی توصیفی، و راهبردهای استقرایی و استفهامی صورت گرفته است. پرسش‌های هستی‌شناختی این نوشتار عبارت‌اند از: روش‌تحقیق مبتنی بر هنر چیست؟ چه نوع‌هایی وجود دارند؟ ویژگی‌ها، اهداف، خاستگاه و کاربست‌های آن‌ها چیست؟ به موجب رهیافت‌ این پژوهش، هشت روش‌شناسی مبتنی بر هنر وجود دارند که هنر را در وجوه مختلف و ابعاد گوناگون مورد توجه قرار می‌دهند. این روش‌شناسی‌ها علاوه بر امکاناتی که در فرایند، جمع‌آوری، تحلیل، ارائة داده‌ها و دیگر بخش‌های تحقیق، به پژوهش عرضه می‌کنند، زمینه‌هایی برای فعال‌سازی جنبه‌های حسی، عاطفی و زیبایی‌شناختی ادراک پژوهشگر فراهم کرده و موجب تحول در نظام روشی پژوهش شده‌اند. پذیرش فعالیت هنری به مثابه پژوهش و همچنین تثبیت این روش‌شناسی‌ها به صورتی مستقل از روش‌شناسی‌های علوم انسانی و اجتماعی، از چالش‌های متفکران این عرصه است.

روش‌تحقیق هنر, روش‌شناسی مبتنی‌برهنر, پژوهش‌هنرمندانه, روش‌تحقیق‌کیفی, علوم‌انسانی