بررسی کیفیت افتراق روایات مکان و سبب نزول سوره ی انسان در تفاسیر الدر المنثور و نور الثقلین

افتراق روایات مکان و سبب نزول سورهی انسان، شکاف تفسیری را بین پژوهشگران فریقین ایجاد کرده و آنان را به انفعال و عدم استفاده از روایات یکدیگر واداشته است. تفسیرپژوهان برای تشخیص درستی و صحت روایات مربوط به این سوره به بررسیهای متعدد سندی و متنی اقدام کردهاند. با این وجود، این سوال مطرح میشود که چه روشی برای ارائه تفسیری مطابق با واقع در جهت تشخیص کیفیت افتراق مناسب است. در این مقاله با مقایسه روشهای مختلف، روش مقایسه و تحلیل روایات به عنوان یکی از روشهای مناسب برای تشخیص کیفیت افتراق و ارائه تفسیری مطابق با واقع انتخاب شد. از اینرو، این نوشتار در مقام چنین رویکردی، به دنبال مهمترین تفاسیر ماثور فریقین، نور الثقلین و الدر المنثور بوده است تا زمینه ی بهره برداری بیشتر از تفاسیر روایی شیعه و اهل سنت را فراهم کند. با بررسیهای انجام شده چنین به نظر میرسد که افتراقی از نوع تعارض در روایات کتاب الدر المنثور مطرح بوده، چنانکه روایات نور الثقلین همسو با یک طرف قضیه است، اما پس از حل این مسئله در کتاب الدر المنثور، نتیجه ی آن همراستا با روایات نور الثقلین خواهد بود. این تحقیق به اشتراک در باب مکان و سبب نزول در دو تفسیر معتقد است و روایات نزول این سوره در مکه را بر اساس جو سیاسی و فشارهای حاکم بر راوی میداند. تفاوت سبب های نزول ارائه شده نیز از باب بیان مصادیق آیه، تسامح در لفظ نزول و همزمانی و همراهی اصحاب با پیامبر (ص) در هنگام نزول آیات است.