امیر سلطان محمدی - دانشگاه اصفهان

ترجمة احوال مولانا برخلاف آنچه در ابتدا به نظر می­رسد، بی­ابهام نیست و اختلافاتی در بسیاری از برهه­های زندگی او مشهود است. در ترجمه احوال مولانا از اوضاع پدرش، مولدش (زمان و مکان تولدش)، زمان آشنایی­اش با شمس و نحوة آمدوشد شمس و سرانجامِ شمس، مطالب ضدونقیضی وجود دارد. یکی از علل این مطالب ضدونقیض تحقیقات مستشرقین و گاه پژوهش­گران ترک مثل گولپینارلی و دیگری کتاب­های افسانه­پردازی چون رسالة سپهسالار و مناقب­العارفین و اعتماد محققین متأخر به این منابع است. توجه به منابع موثق­تری چون معارف، آثار مولانا و ابتدانامه و نگاه انتقادی به منابعی چون رسالة سپهسالار و مناقب­العارفین مشخص می­کند، حتی تاریخ تولد مولانا که تقریباً اکثر محققان در مورد آن اتفاق‌نظر دارند، مجعول به نظر می­رسد؛ همچنین است برخی از موارد دیگر مثل محل ولادت مولانا که در «بلخ» اتفاق افتاده است و برخی آن را به‌اشتباه «وخش» ذکر کرده­اند. در مورد شمس نیز منابعی که او را مقتول می­دانند، با دلایلی که خواهد آمد، مسلماً به کژ راهه رفته­اند. همچنین پدر مولانا آنسان که مشهور است، خطیبی شهره و واعظی محسود فخر رازی و سلطان­محمد نبوده و اینها نیز از مجعولات مولویه است.

زادروز و زادگاه مولانا, بهاء ولد, شمس