علیرضا سزاوار - دانشگاه فردوسی مشهد
مه دخت پورخالقی چترودی - دانشگاه فردوسی مشهد
مریم جلالی - دانشگاه شهید بهشتی
اعظم استاجی - دانشگاه فردوسی مشهد

طنز، یکی از مهم­ترین انواع ادبی است و از راه­های متنوّعی حاصل ­می­شود. یکی از نظریه­پردازان مشهور طنز، ایوان فوناژی، زبان­شناس و روان­شناس برجستة مجارستانی است که مفاهیم مختلف طنز و کارکردهای آن را تبیین و بررسی کرده است. ازآنجاکه نظریة فوناژی در مورد طنز، دارای مصادیق متنوّع و جامع است و نگاهی هم به بررسی طنز بر مبنای آرای روان­شناسی و زبان­شناسی دارد، معیاری مناسب برای بررسی طنز در آثار مختلف ادبی است. فوناژی در نگاهی جزئی­تر و دقیق­تر، میان طنزپردازی در ژانرهای مختلف ادبی و حتّی حوزه­های متفاوت ادبیات مانند ادبیات غنایی یا ادبیات کودک، تمایزاتی قائل است. فوناژی در یک تقسیم­بندی کلّی، طنزپردازی در ادبیات داستانی کودکان را به دو نوع اصلی «انحراف از معیار» و «بازی­های زبانی» تقسیم می­کند و برای هریک از آن‌ها، مؤلّفه­ها و مصادیقی قائل است. در این جستار، داستان­های فرهاد حسن­زاده در حوزة ادبیات کودک و نوجوان با توجّه به آراء فوناژی و تقسیم­بندی او در باب روش­های طنزپردازی در ادبیات داستانی کودک نقد و بررسی شده است. در این بررسی به این نتیجه رسیده‌ایم که حسن‌زاده، از مصادیق مختلف انحراف از معیار به‌ویژه اتّصال کوتاه و تخریب حدس به‌عنوان وجه­ غالب طنزپردازی استفاده کرده است.

فوناژی, فرهاد حسن زاده, طنز, ادبیات کودک