سمیرا عباسی - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
عطاالله کوپال - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

مقالۀ حاضر به بررسی سه نمایشنامۀ برگزیده از آثار دهۀ 1340 اکبر رادی، نمایشنامه ­نویس معاصر، با رویکرد به اندیشه‏ های آرمان‏شهریِ ابونصر محمدبن فارابی، می‏پردازد. در این پژوهش، با رویکرد به نگرش‏ های آرمان‏شهریِ فارابی، به آثار دراماتیک معاصر، نگریسته شده است. اکبر رادی، نمایشنامه ­نویسی ایران را برای بیش از چهار دهه، تحت تأثیر آثار خود قرار داد و الگوهای نوینی در نمایشنامه ‏نویسی کشورمان، از حیث انتخاب موضوع و به ویژه زبان نمایشی پدید آورد. مقالۀ حاضر با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی یافته‏ هایی که به روش کتابخانه‏ ای به دست آمده است می‏ پردازد و قصد دارد که اندیشه ‏های آرمان‏شهریِ شخصیت‏ های آثار رادی را در پرتو دیدگاه‏ های آرمان‏شهریِ محمد فارابی بسنجد و با استفاده از رویکردی ایرانی – اسلامی در فلسفه، به نقد آثار رادی بپردازد. هدف از این پژوهش، نگرش به آثار نمایشیِ معاصر از منظر اُتوپیایی است. اُتوپیا یکی از بُن‏ مایه‏ های مشترک و بنیادین، در بسیاری از آثار ادبی جهان بوده است و معمولاً در پژوهش ‏های ادبی در این خصوص، به آرای افلاطون و توماس مور و دیگر نظریه ‏پردازان غربی مراجعه می ‏شود. اکبر رادی، در نمایشنامه‏‏ هایش شخصیت‏ هایی خلق کرده که همگی از طریق راه ‏های گوناگون به دنبال مدینۀ ‏فاضل ه‏ای برای رهایی از وضع موجود و سعادت خود یا جامعه بوده‏اند. با توجه به نتایج به دست آمده از این تحقیق، در همۀ نمایشنامه‌هایی که اکبر رادی که در دهۀ چهل نوشته است، شخصیت‌های گوناگونی با اندیشه‌های آرمان‏شهری وجود دارند. نکتۀ حائز اهمیت در آثار دهۀ40 رادی این است که همۀ شخصیت‌های آرمان­شهریِ رادیِ در راه دستیابی به آرمان­شهرهای خود ناکام می‌مانند.

نمایشنامه ‏نویسیِ معاصر, اکبر رادی, سعادت دنیوی, آرمان‏شهر, فارابی