فاطمه بی نیاز - شاغل نیستم
تکتم حنایی - استادیار گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

خوانایی کیفیتی از محیط است که به فضای شهری وضوح بخشیده و سبب می­گردد که سیمای شهر بهتر به ذهن سپرده شود. دیدگاه کوین لینچ در ارتباط با کیفیت نمایانی از کامل­ترین نظریات است و سایر نظریات ادامه دهنده این نظریه می­باشند. لینچ معتقد بود که خوانایی شهری متأثر از عناصر پنج گانه می­باشد. در واقع هنگام قرارگیری در محیط خوانا، تصویرذهنی افراد درقالب نقشه­های شناختی از محیط، به سهولت شکل می­گیرد و بر این اساس افراد به هنگام حرکت درفضا به آسانی مسیریابی نموده و حس سردرگمی نخواهند داشت. چگونگی شکل­گیری تصویرذهنی و در ادامه فرآیند شکل­گیری نقشه شناختی، به نسبت ادراک افراد از فضا درگروه­های سنی مختلف، متفاوت است و هرگروه به اقتضای سن و نیازهای خود جنبه­های متفاوتی از فضای شهری را به خاطر می­سپارد. مقاله حاضر با هدف ایجاد فضای شهری خوانا برای بزرگسالان با استفاده از تحلیل نقشه­های شناختی شهروندان و استنتاج شباهت­های ادراکی آنان تدوین گردیده است. روش مقاله از نوع توصیفی_آماری است و از روش کتابخانه­ای_اسنادی برای جمع­آوری مبانی نظری و از روش­های میدانی، ابزارهای پرسشنامه، مشاهده و تکنیک نقشه شناختی برای جمع­آوری اطلاعات استفاده شده است. گروه هدف را ساکنان، کسبه و استفاده­کنندگان از محیط با گروه سنی 64-15 سال تشکیل می­دهند و حجم نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران 132 نفر محاسبه شده است. به منظور تحلیل اطلاعات از روش­های آماری_تحلیلی همچون Spss و آزمون Chi Square و روی هم اندازی نقشه­های شناختی ترسیمی برای استنتاج یافته­ها استفاده شده است. یافته­های مقاله منتج از معیارها و شاخص­هایی است که در محیط مطالعه آزمون شده است و حکایت از آن دارد که ساختار ادراکی بزرگسالان به ترتیب از طریق عناصر مسیر،گره و نشانه خوانا شکل می­گیرد. اکثریت شهروندان فضای شهری را مطابق دسته­بندی اپلیارد بر مبنای نظم متوالی ترسیم نموده­اند و تنها 22 درصد از آنان ترسیم فضایی از محیط داشته­اند. همچنین ارتباط مستقیم میان عناصر شاخص در ذهن بزرگسالان در بازه­های سنی متفاوت و خوانایی محیط وجود دارد. 

ادراک, نقشه شناختی, خوانایی, گروه سنی بزرگسالان