فائزه محمدی کشکا - دانشگاه تربیت مدرس، تهران
همت اله پیردشتی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
یاسر یعقوبیان - علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
اسماعیل بخشنده - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

به‌منظور بررسی اثر تلقیح قارچ تریکودرما هاماتوم (Trichoderma hamatum) و باکتری حل‌کننده‌ فسفات اینتروباکتر (Enterobacter sp.) بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم (Triticum aestivum L.) (رقم میلان)، آزمایشی مزرعه‌ای در شهرستان ساری (روستای سوته) به‌صورت کرت‌های خرد‌شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 94-1393 انجام شد. عامل اصلی کود فسفر (سوپرفسفات‌ تریپل) در سه سطح صفر، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار و عامل‌ فرعی شامل تیمار قارچی در دو سطح عدم تلقیح (شاهد) و تلقیح با تریکودرما هاماتوم و تیمار باکتریایی در دو سطح بدون باکتری (شاهد) و کاربرد اینتروباکتر بودند. نتایج آزمایش حاکی از تأثیر مثبت و معنی‌دار تریکودرما و اینتروباکتر بر بیشتر صفات مرتبط با عملکرد گندم بود. برای نمونه، در شرایط کود فسفر صفر، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار، تلقیح جداگانه تریکودرما باعث افزایش معنی‌دار به‌ترتیب از 66/2 به 45/3 (69/29 درصد)، از 19/3 به 79/3 (80/18 درصد) و از 34/3 به 39/4 تن در هکتار (43/31 درصد) عملکرد دانه شد. همچنین، حضور اینتروباکتر به‌همراه تیمار صفر، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار کود فسفر به‌ترتیب باعث افزایش معنی‌دار عملکرد از 66/2 به 37/3 (06/21 درصد)، از 19/3 به 46/3 (46/8 درصد) و از 34/3 به 10/5 تن در هکتار (69/52 درصد) گردید. به‌کارگیری هم‌زمان این ریزجانداران نیز افزایش معنی‌دار عملکرد دانه را از 66/2 به 78/3 (10/42 درصد)، از 19/3 به 85/3 (68/20 درصد) و از 34/3 به 48/4 تن در هکتار (13/34 درصد) به‌ترتیب در شرایط صفر، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار کود فسفر به‌دنبال داشت. به‌طور کلی، نتایج این آزمایش نشان داد که کاربرد هم‌زمان ریزجانداران و کود شیمیایی فسفر اثر افزایشی بیشتری نسبت به کاربرد جداگانه کود شیمیایی فسفر به‌همراه داشت.

حل‌کننده فسفات, ریزجانداران, عملکرد بیولوژیک