محمد جاسبی - دانشجوی دکتری حقوق بین الملل عمومی، دانشکده
سیدمحمد هاشمی - استاد گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه
محسن محبی - استادیار گروه حقوق عمومی و بین الملل، دانشکده

یکی از مسائل مهمی که در سال­ های اخیر توجه جامعه بین­ المللی را به خود جلب نموده و جهان در قرن 21 با آن مواجه می­ باشد، بحران آوارگی است. با وجود این، بررسی حقوق «آوارگان» در اسناد بین ­المللی نشان می ­دهد که آنان هنوز هم از یک نظام حقوقی حمایتی ویژه برخوردار نبوده و فقط از حمایت­ های عام موجود در حقوق بشر، حقوق بشردوستانه و حقوق کیفری بین ­­المللی بهره ­مندند که موردی و ناکافی بوده و مستلزم مداخله بیشتر و فعالانه ­تر نظام حقوق بشر سازمان ملل می ­باشد. اما با توجه به اینکه امروزه تعهدات دولت ها در برابر افراد در زمره تعهدات عام و در برخی از موارد آمره به شمار می ­آید، پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی و تحلیل تعهدات دولت ها در قبال آوارگان به این نتیجه رسید که از مهمترین تعهدات دولت ها، ابتدا تعهد به حمایت و ممانعت از گسترش آوارگی و سپس تعهد به پذیرش آوارگان است. بنابراین به نظر می ­رسد آوارگی در شرایط اضطراری برای افراد را بتوان یک حق و نسبت به دولت ها یک تعهد بین­ المللی به­ شمار آورد. در نتیجه نقض حقوق آوارگان ممکن است موجبات مسئولیت بین ­المللی را برای دولت خاطی فراهم سازد. به علاوه بررسی وضعیت آوارگی در جهان نشان می­ دهد کشورهای اسلامی در معرض بیشترین بحران آوارگی قرار دارند (بیش از دو­ سوم جمعیت آوارگان جهان مربوط به این کشورهاست) که علت عمده آن، خشونت و درگیری­ های داخلی است که در بیشتر مواقع خاستگاه قبیله­ ای، نژادی و مذهبی دارد. 

تعهدات‌بین المللی, آوارگان, پناهندگان, حقوق بشر, کشورهای اسلامی