ارزیابی عملکرد علوفه و دانه گیاهان چند ساله با نیاز آبی کم در اراضی زراعی رها شده

نوسانات بارندگی، محدود شدن منابع آبی و شورشدن چاه‎ها و رها شدن زمین‎های زراعی و به‌دنبال آن فرسایش خاک، همگی تهدیدات بزرگی برای اراضی زراعی به‌شمار می‎‎روند. در این راستا توجه به پایداری تولید از طریق استفاده از گیاهان کم‌توقع (نیاز آبی وکودی پایین و کنترل‌کننده علف‌هرز) و فرصت‌طلب در استفاده از بارش‌های فصلی از قبیل گیاهان چند ساله مرتعی می‎تواند گزینه قابل تأملی باشد. در این راستا جهت تعیین بهترین الگوی کشت در استفاده بهینه از منابع خاکی و آبی اراضی کشت و صنعت مزرعه نمونه آستان قدس رضوی اقدام به کشت گیاهان چند‌ساله کم‌توقع از خانواده گندمیان و لگومینوز در زمین‎های زراعی رها شده از سال 1391 طی دو سال گردید. در این آزمایش 10 گونه از گندمیان دائمی شامل چاودار کوهی (Secale montanum Guss.)، چمن گندمی بلند (Agropyron elongatum Host.)، چمن گندمی میانی (Agropyron intermedium Host.)، چمن گندمی تاج خروسی (Agropyron cristatum L.)، چمن گندمی رونده (Agropyron repense L.)، فتان بلند (Festuca arundinaceae Schreb.)، جارو علفی جویباری (Bromus riparius Rehmann.)، علف پشمکی (Bromus inermis Leyss.)، علف باغ (Dactylis glomerata L.)، ارزن پادزهری (Panicum antidotale Retz.) و دو گونه لگوم شامل اسپرس (Onobrychis sativa Lam.) و شبدر قرمز (Trifolium pretense L.) که در نیمه دوم آبان ماه 1391 کشت و برداشت در مرداد ماه 92 و 93 انجام گردید. پس از کاشت، آبیاری دو نوبت انجام شد و از نیمه اردیبهشت پس از خاتمه بارندگی‎ها آبیاری هر 22 روز یک‌بار تا مرداد ماه انجام شد. نتایج نشان داد که متوسط عملکرد ماده خشک در سال‌های 1392 و 1393 به ترتیب 1432 و 3663 کیلوگرم در هکتار بود. در سال 1393 از بین گراس‎ها، بالاترین عملکرد علوفه خشک مربوط به گونه‎های چمن گندمی بلند و چاودار کوهی (به ترتیب 10584 و 4029 کیلوگرم در هکتار) بود. عملکرد دانه گراس‎های پایای مورد مطالعه در سال دوم در گونه چمن گندمی بلند 185 و در گونه چمن گندمی تاج خروسی 1085 کیلوگرم در هکتار متفاوت بود. نتایج این پژوهش نشان داد که عملکرد گراس‎های پایا در سال اول بسیار اندک بوده و از نظر رقابت با علف‎های هرز ضعیف عمل نمودند، ولی در سال دوم عملکرد ماده خشک افزایش معنی‎داری نشان داد. همچنین مهمترین عوامل مؤثر در افزایش عملکرد دانه تعداد پنجه در بوته، بالا بودن درصد پنجه بارور و تعداد دانه در سنبله بود. بنابراین استفاده از گونه‎های کم‌نهاده به‌ویژه گونه‌های جنس آگروپایرون با کمترین میزان آبیاری در اراضی فاریاب به جهت تولید علوفه و یا عملکرد دانه امکان پذیر می‌باشد.

Keywords:

خشکی , کشاورزی پایدار , گندمیان , لگومینوز