تحلیل گفتمان انتقادی نامه‌های امام علی علیه‌السلام به عبدالله بن عباس

شناسایی گفتمان مدیریت اسلامی می­تواند هم برای رهبران و هم برای افرادی که مسئولیتهای مدیریتی بخشی از جامعه را بر عهده دارند، بسیار راه­گشا باشد. هدف این مقاله تحلیل گفتمان انتقادی نامه­های امام علی به عبدالله ابن عباس است؛ به­همین دلیل با روش کیفی و با استفاده از تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف به بررسی و تحلیل نامه‌های امام علی به عبدالله بن عباس حاکم بصره پرداخته شده است. این نامه‌ها هفت عدد است و تحلیل گفتمان انتقادی در سه سطح انجام شده است. در سطح توصیف ویژگیهای مهم زبانشناختی نامه‌ها به­منظور شناسایی نظم گفتمانی حاکم بر آنها مورد بررسی قرار گرفته است. در تفسیر تلاش شده است که این نظم گفتمانی در پرتو ویژگیهای متنی و هم­چنین شرایط تولید این متون در دوره امام­ علی(ع) تفسیر شود. هم­چنین در سطح تبیین تلاش شده است تا رابطه نظم گفتمانی با متن و بستر اجتماعی ـ سیاسی آن تبیین شود. به­طور کلی یافته­ها نشان می‌دهد که در نظم گفتمانی امام علی تنها یک پرکتیس یا عمل گفتمانی قابل­شناسایی است و آن پرکتیس گفتمانی امام ـ کارگزار است. امام علی در سطح پرکتیس گفتمانی امام ـ کارگزار انواع مختلف گفتمانها را برای مفصل­بندی نظم گفتمانی یا همان گفتمان مدیریت اسلامی در نامه­هایشان به­کار گرفته­اند. به­طور کلی شش گفتمان در مفصل‌بندی پرکتیس گفتمانی امام ـ کارگزار برای تولید نظم گفتمان مدیریت اسلامی به­کار گرفته شده که عبارت است از: گفتمان مدیریت عدالتگرا و حق­گو، گفتمان گشاده­رویی مدیریتی، گفتمان مدارای مدیریتی، گفتمان سرنوشتگرا، گفتمان شهادتگرا و گفتمان دنیاگریزی.

Keywords:

نهج‌البلاغه , امام علی(ع) , عبدالله ابن عباس , تحلیل گفتمان انتقادی , نظم گفتمانی , گفتمان مدیریت اسلامی