محمدحسین پاپلی یزدی - دانشگاه فردوسی مشهد
مجید لباف خانیکی - فصلنامه تحقیقات جغرافیایی

مصرف یخ و نوشابه خنک یک پدیده تمدنی است که در سرزمین ایران از دیرباز وجود داشته است. درمناطقی که شرایط اقلیمی باعث باقی ماندن برف و یخ زمستانی در ارتفاعات می شده، سازه و سازمان خاصی برای تولید یخ وجود نداشته، بلکه از ذخایر طبیعی یخ بهره برداری می شده است. اما در بیشتر مناطق کویری ایران، انباری برای نگهداری یخ می ساختند که به یخچال موسوم بوده است. یخچالها با تکنیک های معماری ایرانی بگونه ای ساخته می شده اند که در شرایط آب و هوایی منطقه یخ را به خوبی از فصل زمستان تا اواخر فصل تابستان نگه می داشته استا. یخچالها دارای مالکیت خصوصی بوده و درآمد خوبی برای صاحبانشان داشته اند. زیرا معمولا مشتریان یخ، اشراف و اعیان بوده اند. از آنجا که اشراف بیشتر در شهرها ساکن بوده اند بنابراین، یخچالها پیرامون شهرها بنا می شده اند. از تعدا این یخچالها میتوان به مرکزیت یک شهر قدیمی پی برد. زیرا شهرهای عمده، بیشتر از سایر جاها جاذب اعیان و اشراف بوده اند. یخچالها بدلیل ویژگی کالایی که عرصه می کرده اند دارای ویژگی هایی هستند که از نظر تاریخی و اجتماعی قابل بررسی هستند. مثلا پدیده وقف در یخچالها شکل ویژه ای بخود می گیرد.

یخچال ، یخ و برف طبیعی ، ذخیره سازی یخ و برف طبیعی تولید یخ ، حوضچه های تهیه یخ ، یخچالهای گنبدی ، یخچالهای تونلی ، یخچالهای خشت و گلی ، یخچالهای جابان ، یخچالهای سنگی