علی رضا صادقی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه
محمود مهدوی دامغانی - دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

برون‌‌گرایی(Extraversion) و درون‌‌گرایی(Introversion) از جمله صفت های شخصیتی در نظریۀ شخصیّت انسان است. این دیدگاه توسط کارل گوسـتاو یونگ در سال 1920 میلادی عمومیت یافت. پس از یونگ، دیگـر نظریه‌‌پردازان شخصیّت با رویکرد صفات در شخصیّت از جمله هانس آیزنک به موضوع تیپ‌‌های شخصیّتی پرداختند. هر دو صفت برون‌‌گرایی و درون‌‌گرایی، در شخصیّت تمامی انسان‌‌ها وجود دارد و اغلب به آن به شکل یک زنجیره پیوسته واحد نگریسته شده‌‌‌است. بنابراین، همه انسان‌‌ها هر دو گرایشِ برون‌‌گرایی و درون‌‌گرایی را دارند، ولی یکی از آن دو بر دیگری غالب است و افراد با آن وجـه غالب معرفی می‌‌شوند. سعدی یکی از بزرگ‌ترین شاعران ادب فارسی است. علاوه بر آنکه سخنش در فصاحت، بلاغت و زیبایی در اوج قرار دارد، محتوای سروده‌ها و نوشته‌هایش نیز همواره مورد توجه بوده و به شیوه‌های گوناگون مورد نقد و بررسی قرار گرفته‌است. بسیاری از اندیشه‌های سعدی با مفاهیم روان‌شناختی امروز قابل تطبیق‌اند. برای شناخت بهتر شخصیّت او، با بررسی و تحلیل آثار و نوشته‌‌ها و اشعارش با تکیه بر بوستان و گلستان، و تطبیق مفاهیم آن‌‌ها با تعریف و ویژگی‌‌های افراد درون‌‌گرا و برون‌‌گرا، در پی آنیم که شخصیّت سعدی را از این زاویه بنگریم و خواهیم دید سعدی برپایه آثار اصلی و ممتازش و تحلیل روان‌‌شناختی آن‌‌ها، شخصیّتی برون‌‌گرا دارد. ویژگی شخصیّتی سعدی بر اساس تیپ‌‌های هشت‌‌گانه شخصیّتی یونگ و نظریۀ صفات آیزنک به دو تیپ شخصیّتیِ برون‌‌گرای حسی و برون‌‌گرای شهودی نزدیک‌‌تر است.

روان‌‌شناسی شخصیّت, تیپ‌‌های شخصیّتی, درون‌‌گرایی, برون‌‌گرایی, یونگ, آیزنک, سعدی