حسین عساکره - دانشگاه زنجان
لیلا حسینجانی - دانشگاه زنجان

از مهم‌ترین اهداف آمار فضایی، بررسی روابط مکانی داده­های محیطی (بارش شدید) برای تحلیل الگوها و وابستگی­های فضایی است. در این راستا تحلیل اکتشافی داده‌های فضایی روش­هایی را برای تمایز بین الگوهای تصادفی و غیر تصادفی فراهم می­آورد. در این پژوهش با کاربرد آماره فضایی به تبیین الگوهای مکانی بارش­های شدید که با پیامد­های محیطی – انسانی همراه است،  پرداخته شد. در این راستا مجموع فراوانی ماهانه بارش‌های شدید فصول سرد ناحیه خزری در دو گروه آستانه صدک 95-90 و 99-95، از 385 ایستگاه اقلیمی طی 2016- 1966 با کاربرد آماره موران و آماره Gi*به‌منظور تحلیل خودهمبستگی فضایی استفاده شد. یافته­های آماره موران کلی  نشان داد که رفتار حاکم  بر بارش شدید دارای ساختار فضایی و به شکل خوشه‌ای است. بررسی­های ماهانه فصول نشان داد که به لحاظ فراوانی وقوع بارش­های حاصل از این دو گروه بارشی، فراوانی رخداد بارش­های صدک آستانه 95-90 بیشتر از آستانه صدک 99-95 می­باشد. براساس نقشه‌های موران محلی نواحی با خود­همبستگی‌های مثبت در هر دو گروه بارشی بیشتر در نواحی غربی، مرکزی و الگوهای حاصل از خودهمبستگی منفی در بخش شرقی قرار دارد. در بررسی روابط مکانی، آماره دو متغیره موران بین بارش شدید و عوامل جغرافیایی نشان داد که تأثیر عوامل جغرافیایی در فراوانی رخداد فرین‌ها ضعیف‌تر از عملکرد و نفوذ سامانه‌های همدید است. درنهایت، در این ناحیه که این بارش­ها یکی از مخاطرات طبیعی است، شناسایی این الگوها می­تواند در مدیریت و برنامه‌ریزی و کاهش آسیب‌پذیری و افزایش سازگاری  مؤثر باشد.

خودهمبستگی فضایی, آماره موران و Gi*, تحلیل داده های محیطی, بارش فرین, عوامل جغرافیایی, ناحیه خزری