علیرضا توسلی - استادیار بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجانشرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران
احمد اصغرزاده - دانشیار موسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران
صدقعلی زمانی - کارشناس ارشد بخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران

در این تحقیق روش­های کاربرد باکتری­های ریزوسفری مفید برای تولید گندم در یک خاک شور با EC پنج دسی­زیمنس بر متر و در شرایط مزرعه مورد بررسی قرار گرفتند. سه سویه از باکتری­های ازتوباکتر، آزوسپریلیوم و سودوموناس به صورت مخلوط فرموله و به عنوان تیمار باکتری­های افزاینده رشد انتخاب گردید. آزمایش بصورت فاکتوریل با طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی و طی دو سال زراعی90-1389 و 91-1390 در مرکز تحقیقات آذربایجان­شرقی اجرا شد. فاکتور اول کاربرد باکتری­های افزاینده رشد در پنج سطح (چهار روش استفاده و یک روش بدون مصرف باکتری) و فاکتور دوم استفاده از کود نیتروژنه در سه سطح (100 و 70 درصد توصیه کودی و بدون مصرف نیتروژن) بود. روش­های کاربرد باکتری­های افزاینده رشد به ­صورت­های آغشته نمودن بذر گندم با باکتری در فصل پاییز هنگام کاشت (بذرمال)، کاربرد با آب آبیاری در فصل بهار (کود آبیاری)، اسپری بر سطح برگ و اندام هوایی گیاه در فصل بهار (اسپری برگی) و تلفیق هر سه روش فوق بود. نتایج تجزیه مرکب مجموع دو سال نشان داد فاکتور روش کاربرد باکتری­های افزاینده رشد و تیمار کود نیتروژنه تاثیر معنی­داری بر افزایش عملکرد دانه و کاه تولیدی داشتند. استفاده از باکتری­های افزاینده رشد به روش بذرمال، کود آبیاری و اسپری برگی عملکرد دانه را نسبت به شاهد (بدون استفاده از باکتری) به ترتیب 5/46، 3/37 و 9/24 درصد افزایش داد. در تیمار کود نیتروژنه سطوح 100 و 70 درصد توصیه کودی عملکرد دانه را نسبت به تیمار شاهد (بدون مصرف کود نیتروژنه)، به ترتیب 6/18 و 1/9 درصد افزایش داد. 

اسپری برگی, باکتری‌های ریزوسفری, بذرمال, کود آبیاری, کود نیتروژنه