محمد بیرانوند - دانشجوی کارشناسی ارشد گرایش جنگل شناسی و اکولوژی جنگل دانشگاه تربیت مدرس
یحیی کوچ - استادیار دانشگاه تربیت مدرس

کرم­های خاکی مهمترین خرده­ریز خوار در خاک جنگل­های مناطق معتدله محسوب می­شوند. در جنگل­های جلگه­ای، کرم­های خاکی نقش بسیار مهمی بر مشخصات فیزیکی و شیمیایی خاک دارند. با هدف بررسی تأثیر گونه­های درختی پهن­برگ بر وفور و تنوع کرم­های خاکی و برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک، این تحقیق در جنگل جلگه­ای واقع در شهرستان نور انجام شد. در اردیبهشت­ ماه، نمونه­برداری از خاک (ابعاد 50 × 50 سانتی­متر) تحت پوشش شش گونه درختی پهن­برگ (بلوط بلندمازو، ممرز، اوجا، سفیدپلت، توسکا قشلاقی و لرگ) از عمق 0 تا20 سانتی­متری خاک صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که کرم­های خاکی شناسایی شده متعلق به یک خانواده (Lumbricidae)، شش جنس (Dendrobaena، Bimasto، Lumbricus، Eisenia، Aporrectodea و Octolasion) و 3 گروه اکولوژیک (Epigeic، Anecic و Endogeic) بودند. کرم­­های خاکی Dendrodrilus rubidus و Dendrobaena octaedra از گروه اکولوژیک Epigeic دارای بیشترین فراوانی بودند. گونه­های درختی توسکا، بلوط بلندمازو و ممرز به ترتیب دارای بیشترین وفور کرم خاکی Dendrodrilus rubidus و گونه­های لرگ و اوجا دارای بیشترین فراوانی کرم­خاکی Dendrobaena octaedra بودند. میانگین وفور گروه­های اکولوژیک کرم­خاکی و شاخص­های تنوع زیستی آنها در ارتباط با گونه­های درختی اختلاف معنی­داری را نشان نداد. بافت و pH خاک تأثیر معنی­داری بر گونه­های مختلف درختی داشتند، در حالی که درصد رطوبت خاک تأثیر معنی­داری نداشت. نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که کرم­های خاکی می­توانند به عنوان یک شاخص زیستی در ارزیابی اکوسیستم­های جنگلی مورد استفاده قرار گیرند.

جنگل پهن‌برگ, کرم خاکی, بافت خاک, تنوع زیستی, لمبریسیده