پریسا ستوده - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد دانشگاه ولی عصر رفسنجان
عبدالرضا اخگر - دانشیار گروه علوم خاک دانشگاه ولی عصر رفسنجان
پیمان عباسزاده دهجی - استادیار گروه علوم خاک دانشگاه ولی عصر رفسنجان

امروزه مصرف نهاده‌های شیمیایی در اراضی کشاورزی موجب معضلات زیست محیطی عدیده‌ای از جمله آلودگی منابع آب، خاک و کاهش میزان حاصلخیزی خاک‌ها گردیده است. استفاده از منابع بیولوژیک به جای منابع شیمیایی، نقش مهمی در باروری و حفظ فعالیت بیولوژیک خاک، افزایش کیفیت محصولات کشاورزی و سلامت اکوسیستم دارد. بنابراین به منظور بررسی تأثیر ورمی‌کمپوست و باکتری‌های محرک رشد بر شاخص‌های رشد و جذب عناصر کنجد، آزمایشی گلخانه­ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملأ تصادفی با چهار تکرار به اجرا درآمد. فاکتورهای مورد بررسی شامل ورمی‌کمپوست در چهار سطح (صفر (V0)، یک (V1)، دو (V2) و چهار (V3) درصد وزنی) و باکتری‌های محرک رشد در سه سطح (تلقیح با جدایه‌ای از باکتری آزوسپیریلوم (B1)، تلقیح با جدایه‌ای از باکتری ازتوباکتر (B2)) و تیمار بدون باکتری (B0)) بودند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که ارتفاع ساقه، قطر ساقه، جذب فسفر و روی تحت تأثیر اثرات اصلی ورمی‌کمپوست و باکتری‌های محرک رشد به‌طور معنی‌داری افزایش یافتند. همچنین کاربرد تلفیقی ورمی‌کمپوست و باکتری‌های محرک رشد توانست به‌طور معنی‌داری باعث افزایش وزن خشک اندام هوایی، سطح برگ و جذب عناصر نیتروژن، پتاسیم، آهن، منگنز و مس شود. بیشترین وزن خشک اندام هوایی، سطح برگ و جذب نیتروژن، پتاسیم، آهن و منگنز اندام هوایی در تیمار کاربرد 4 درصد وزنی ورمی‌کمپوست به همراه باکتری ازتوباکتر مشاهده گردید و بیشترین مس اندام هوایی در تیمار کاربرد 2 درصد وزنی ورمی‌کمپوست بدون باکتری بدست آمد.

باکتری‌های محرک رشد گیاه, جذب عناصر, شاخص‎‌های رشد, کود آلی