هوشنگ خسروی - استادیار پژوهش موسسه تحقیقات خاک و آب
علیرضا توسلی - استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجانشرقی
محمدحسین سدری - مربی پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کردستان
عبدالحسین ضیائیان - دانشیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس
حمیدرضا حمیدرضا ذبیحی - استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی
عفتالزمان منتظری - کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجانغربی

ازتوباکتر یک باکتری محرک رشد گیاه است که قادر است از طریق مکانیسم­های مختلفی از جمله تثبیت نیتروژن مولکولی، تولید هورمون­های گـیاهی و انحلال فسفات­های نامحلول، رشد گیاهان را تحت تأثیر قرار دهد. در این پژوهش 10 جدایه باکتری Azotobacter chroococcum که در پژوهش های قبلی و طی بررسی­های آزمایشگاهی و گلخانه­ای انتخاب شده بودند به شکل مایه تلقیح­های پودری با حامل پرلیت به صورت آزمایشات مزرعه­ای و در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با 10 تیمار تلقیحی و یک تیمار بدون تلقیح در 3 تکرار و به صورت مایه­زنی بذرمال بر روی گیاه گندم اجرا شد. آزمایشات مزرعه­ای در مزارع تحقیقاتی استان­های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، خراسان رضوی، کردستان و فارس انجام شد. نتایج نشان داد که در آذربایجان شرقی 9 جدایه موجب افزایش عملکرد کل و جدایه T7 موجب افزایش معنی­دار در سطح پنج درصد در عملکردکاه و کلش نسبت به شاهد شد. همچنین در این استان جدایه­های T3 و T4 به طور معنی­داری در سطح پنج درصد وزن هزار دانه را نسبت به شاهد افزایش دادند. نتایج در استان خراسان مشخص نمود که T11 سبب افزایش معنی­دار ارتفاع بوته و عملکرد کاه و کلش و T10 باعث افزایش معنی­دار مقدار نیتروژن برگ پرچم نسبت به شاهد بدون تلقیح در سطح پنج درصد شد. در استان فارس بیشترین میانگین در مورد عملکرد دانه و وزن خشک اندام هوایی مربوط به تیمار T8 بود.