حمید تقوی فر - دانشجوی دکتری تاریخ ایران، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
محمد کریم یوسف جمالی - دانشیار تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
ناصر جدیدی - استادیار تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

روابط بازرگانی صفویه با عثمانی‌ در سیاست‌های این دو دولت پس از معاهدﮤ ذهاب تا سقوط صفویان نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کرد. قدمت این روابط بسیار بیشتر از آن بود که با ملاحظه‌های ایدئولوژیک و دشمنی‌های مقطعی به اساس آن خدشه وارد شود. بااین‌همه در روزگار حاکمیت صفویان و باتوجه به دشمنی‌های دولت‌های ایران و عثمانی، روابط بازرگانی که تابع وضعیت سیاسی بود، با چالش جدی روبه‌رو شد. هر دو دولت تلاش کردند از امتیازات بازرگانی خود در حکم اهرم فشار استفاده کنند. ازطرف‌دیگر، کاهش اقتدار دو دولت و ورود غربیـان در معادلات خلیج‌فارس و شرق مدیترانه، علاوه‌بر کاهش تعیین‌کنندگی سیاسی صفویه و عثمانی در منطقه، نقش و توان تجاری آنها را به‌طور جدی کاهش داد. در این مقاله تلاش خواهد شد به‌شیوﮤ توصیفی‌تحلیلی، جنبه‌های مختلف روابط بازرگانی این دو دولت و ﺗﺄثیر آن بر مناسبات سیاسی و نیز درهم‌آمیختگی سیاست و تجارت بررسی شود. هدف از انجام پژوهش حاضر واکاوی ﺗﺄثیر تجارت بر مناسبات ایران و عثمانی از دورﮤ شاه صفی تا سقوط صفویان است.

صفویه, عثمانی, بازرگانی, ابریشم, شاه صفی, شاه‌سلطان‌حسین