عباس سرافرازی - دانشیار تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
اکرم ناصری - دانشجوی دکتری تاریخ ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
زهرا علیزاده بیرجندی - دانشیار تاریخ، دانشگاه بیرجند، ایران

در تاریخ سیاسی ایران، اندﻳﺸﮥ ظل‌اللهی سلطان قدمت و دیرینگی بسیاری دارد. اندیشه‌ای که در دوران باستان با نام فره‌ایزدی مطرح بود. متون تاریخی یکی از جایگاه‌های بروز این اندیشه است و مورخان در نقل روایت‌های تاریخی، به‌‌کرات به اندﻳﺸﮥ ظل‌اللهی و تعابیر وابسته به آن استناد کرده‌اند. نموﻧﮥ این‌گونه روایت‌ها در متون تاریخیِ ایران عصر افشاریه یافت می‌شود. مروی و استرآبادی از مورخان شاخص عصر افشاری بودند که در آثارشان نمودهای اندﻳﺸﮥ ظل‌اللهی مشاهده می‌شود. مقاﻟﮥ حاضر بر آن است با تکیه بر روش توصیفی‌تحلیلی، نمودهای اندﻳﺸﮥ ظل‌اللهی سلطان را در نگرش تاریخ‌نگاراﻧﮥ مورخان عصر افشاری بررسی و تحلیل کند. دستاوردهای این پژوهش نشان‌دهندﮤ کاربرد تلویحی و غیرمستقیم و گاه مستقیم عبارت‌های مربوط به شأن ظل‌اللهیِ نادر برای مشروعیت‌بخشی او و ﻏﻠﺒﮥ این اندیشه بر باور و نگرش مورخان این عصر است. 

اندﻳﺸﮥ ظل‌اللهی, مروی, استرآبادی, تاریخ‌نگاری