فهیمه خداوردی - دانشجوی دکتری رشته زبانشناسی همگانی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

در مقالۀ حاضر، بافت‌های وقوع همخوان انسدادی چاکنایی در ۴۶ واژه و ترکیب، با بسامد رخداد ۲-۳ بار در گفتار پنج گویشور مرد زبان فارسی تهرانی، یزدی، اصفهانی، کرمانی و خراسانی (سبزوار)، بررسی‌‌شده‌اند و مقادیر آماری رخداد گونه‌های آوایی آن، بنا بر شواهد صوت‌شناختی، به‌دست‌آمده‌است. یافته‌های آزمایشگاهی نشان ‌‌می‌دهند که در مجموع گونه‌های زبانی، شایع‌ترین بافت ظهور این همخوان با جلوة آوایی بست کامل چاکنای یا واک بازداشته، جایگاه آغاز واژه، پس از مکث است و عدم تلفظ آن در سایر جایگاه‌ها، ممکن است به کشش جبرانی واکۀ ماقبل، توالی واکه‌ای یا بازهجابندی در واژه‌ها بیانجامد. این تنوع آوایی متناظر با درجات واک‌سازی در حنجره و منطبق بر محدودیت‌های واج‌شناختی زبان فارسی است که ترتیب زبان‌ویژۀ آنها در قالب نظریۀ بهینگی، ضرورت تلفظ/عدم تلفظ همخوان انسدادی چاکنایی را به عنوان واحد آوایی زبان فارسی، توجیه می‌کند.

همخوان انسدادی چاکنایی, واج‌شناسی آزمایشگاهی, واک‌سازی, نظریّه‌ی بهینگی, گونه‌های گفتاری زبان فارسی