سید محمود متشرعی - مدرس دانشگاه پیام نور و آزاد اسلامی
فاطمه یوسفی راد - استادیار دانشگاه پیام نور،تهران، ایران

این مقاله به مطالعۀ چندمعنایی واژۀ "تپل" در زبان فارسی در چارچوب زبان­شناسی شناختی اجتماعی می‌­پردازد. این پژوهش به دنبال آن است که نشان دهد رویکرد زبان­شناسی شناختی اجتماعی بهتر از رویکرد زبان­شناسی شناختی استاندارد می‌­تواند از عهدۀ تبیین انعطاف در معانی مختلف واژه‌­های چندمعنا برآید، در واقع این مقاله به پیروی از مدل رابینسون(2010، 2012الف ، 2012 ب، و  2014) نشان می‌­دهد که چندمعنایی واژگانی را نمی­توان به یک مفهوم ایستا که نزد تمام گویشوران زبان ثابت است تقلیل داد و اینکه متغیرهای اجتماعی مثل سن، جنسیت، طبقۀ اجتماعی، سطح سواد و غیره در آن مؤثرند. در این مقاله به طور خاص تأثیر دو متغیر اجتماعی سن و جنسیت بر تعداد و برجستگی هریک از معانی واژۀ چندمعنای "تپل" نزد گویشوران مورد مطالعه قرار می‌­گیرد. اطلاعات به روش کتابخانه‌­­ای(شامل مطالعه واژه‌­نامه‌­ها)، مصاحبه، و پرسش­نامه جمع‌­آوری شده­‌اند. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی، و نیز میدانی و روش تحلیل داده‌­ها نیز تلفیقی(کمّی و کیفی) است. داده‌­ها از 200 آزمودنی، شامل 100 نفر مرد و 100 نفر زن فارسی زبان در چهار طبقۀ سنی برای هر دو گروه گردآوری شد‌‌ه­‌اند. نتایج نشان داد که زبان­شناسی شناختی اجتماعی ‌می‌تواند تبیین‌­های دقیق‌تری در خصوص تنوع معنایی واژه­‌های چندمعنا و تأثیر متغیرهای اجتماعی جنسیت و سن بر تعداد و برجستگی هریک از معانی به دست دهد. به عبارت دیگر، نتایج نشان داد که معانی مختلف واژة چندمعنای مذکور در میان گویشوران زن و مرد متعلق به گروه­های سنی متفاوت، توزیع یکسانی نداشته و تصادفی نیست، بلکه به میزان چشمگیری تحت تأثیر سن و جنسیت می‌­باشد.

زبان‌شناسی شناختی اجتماعی, معنا, چندمعنایی, سن, جنسیت, متغیرهای اجتماعی